گزارش یکپارچه طرح طراحی الگوی حکمرانی مطلوب بخش حمل و نقل در کشور

مقدمه

امروزه حمل و نقل یکی از اجزاء مهم اقتصاد ملی محسوب می‌گردد و بدلیل داشتن نقش زیربنایی تأثیر فراوانی بـر فرآیند رشد اقتصادي کشور دارد. برای اثبات این ادعا شواهد مختلفی می‌توان ارائه کرد، از جمله اینکه هر واحد رشد اقتصادی در کشورها به طور میانگین مستلزم 1.5 تا 2 واحد درصد رشد در بخش حمل‌ونقل است. کارآمدی سیستم‌های حمل‌و‌نقل، فرصت‌ها و مزیت‌های اقتصادی و اجتماعی فراوانی را به همراه دارد که این فرصت‌ها و مزیت‌ها منجر به اثرات مثبت چندوجهی مانند دسترسی بهتر به بازارها،‌ افزایش اشتغال و سرمایه‌گذاری در اقتصاد و کاهش هزینه‌های بسیاری از بخش‌های اقتصادی می‌گردد.

مسائل و مشکلات بخش حمل و نقل را در کشور از منظرهای مختلفی می‌توان مورد بررسی قرار داد، از جمله ابعادی که کمتر مورد توجه قرار گرفته، مطالعه این بخش از منظر نظام حکمرانی و نحوة تخصیص نقش‌های مختلف نظام حکمرانی به ساختارهای آن می­باشد.  به طور کلی نظام حکمرانی را می‌توان متشکل از دو جزء اصلی ساختار (بازیگران و ذینفعان مشارکت کننده) و نقش این بازیگران در نظام حکمرانی دانست. به منظور دستیابی به یک نظام حکمرانی مطلوب، برنامه‌ها و اقدامات مختلفی را در ابعاد و زمینه‌های متعدد می‌توان پیش گرفت، اما از آنجا که تحقق اهداف نظام حکمرانی در گرو تخصیص درست نقش‌ها به ساختارهای تشکیل دهنده آن نظام و تعریف فعالیت‌ها متناسب با اقتضائات نقشی است، لذا تحلیل نظام حکمرانی از بُعد نقش-ساختار می‌تواند زمینة عملکرد مطلوب این نظام را فراهم آورد.

در بخش حمل و نقل نیز می‌توان گفت بهره­مندی از منافع و مزایای بی­شمار حمل و نقل، مستلزم برنامه­ریزی دقیق، عزم ملی و همه جانبه کلیه دستگاه­ها و نهادهای نقش­آفرین مرتبط و تخصیص درست نقش‌های مختلف نظام حکمرانی به ساختارهای فعال در این عرصه خواهد بود. این در حالیست که در حال حاضر به علت فقدان تصویر جامعی از کارکردها و روابط میان ذی­نفعان و نهادهای مختلف بخش حمل و نقل (شامل سازمان­های خصوصی، دولتی و غیردولتی)، درک ضعیفی در پاسخ به سؤالاتی چون «چه نهادی چه وظایفی را انجام می­دهد؟»، «چه نهادی رسماً مسئول چه وظایفی است؟»، «چه نهادی نباید چه فعالیت­هایی را انجام دهد؟» و ... وجود دارد. از این­رو با توجه به اهمیت و جایگاه نهادها در توسعه بخش حمل و نقل کشور، یکی از مواردی که می­بایست مورد توجه قرار گیرد، مطالعه و بررسی نظام حکمرانی بخش کشور، شناسایی خلأها و نواقص آن و در صورت لزوم اصلاح الگوی حکمرانی این بخش می­باشد.

با توجه به موارد اشاره شده و لزوم بررسی الگوی حکمرانی بخش حمل و نقل، سازمان اداری و استخدامی کشور در سال 1402 طرحی را با عنوان "طراحی الگوی حکمرانی مطلوب بخش حمل و نقل" تعریف نمود. این طرح به دنبال آن است که با ترسیم تصویری از وضعیت موجود نظام حکمرانی بخش حمل و نقل در هر کدام از شیوه‌های ریلی، دریایی، جاده‌ای و هوایی، شناسایی خلأها، نواقص و چالش‌های موجود در هر شیوه حمل و نقل، پیشنهاداتی را برای اصلاح نظام حکمرانی حمل و نقل ارائه نماید. به عبارتی می­توان گفت این طرح به دنبال پاسخگویی به سوالات اصلی ذیل است:

• وضعیت تخصیص نقش‌های مختلف نظام حکمرانی به ساختارهای موجود در بخش حمل و نقل (ریلی، دریایی، جاده‌ای و هوایی) به چه صورت است؟
• نواقص و خلأهای ساختاری و کارکردی وضع موجود بخش حمل و نقل (ریلی، دریایی، جاده‌ای و هوایی)  کشور کدام است؟
• نظام حکمرانی بخش حمل و نقل (ریلی، دریایی، جاده‌ای و هوایی) در سایر کشورهای پیشرو در این حوزه به چه شکل است؟

سناریوی برتر به منظور رفع خلأها و نواقص نظام حکمرانی فعلی بخش حمل و نقل (ریلی، دریایی، جاده‌ای و هوایی)  کشور کدام است؟

ادامه این گزارش را میتوانید از اینجا دانلود کنید.