گرای غلط درباره مدیریت تر و خشکسالی

اب و توسعه, حوزه های تخصصی, دیدگاه تخصصی, صنعت و توسعه پایدار

سید جلال‌الدین میرنظامی، کارشناس حوزه سیاستگذاری آب و مدیر برنامه آب و توسعه پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به حضور اخیر رضا اردکانیان، وزیر نیرو در مجلس و توضیحات وی در رابطه با مدیریت شدن خشک ترین و تر ترین سال های آبی توسط این وزارتخانه، گفت: این عبارت وزیر نیرو در حقیقت همانند بسیاری از سازمان های دیگر سرپوشی برای عملکرد ضعیف است. این عبارت نشان نمی دهد که برای مدیریت خشک یا تر سالی در حقیقت چه اقداماتی انجام شده و چه اقداماتی انجام نشده است. به نظر می رسد در این پاسخ وزیر نیرو، مقوله خشکسالی و ترسالی از معنای اصلی خود فاصله گرفته است.

وی افزود: در مشخص شدن نحوه عملکرد در رویارویی با ترسالی یا خشکسالی، نمی توان صرفاً بر اعداد و ارقام متوسط کشور تکیه کرد و باید بُعد مکان را نیز مد نظر داشت. چنانچه میزان بارندگی در استان های مختلف ایران در سال های مختلف می تواند متفاوت باشد. به طور مثال در استان آذربایجان در سال گذشته آبی (۹۷-۹۶) که به گفته وزیر نیرو خشک ترین سال ۵۰ سال اخیر بود، مشکل بارندگی نداشتیم و حتی نسبت به آمار بلندمدت، وضعیت ترسالی برقرار بود.

معیارهای مختلف را در نظر بگیریم

وی اظهار داشت: برای بررسی مقولاتی نظیر خشکسالی یا ترسالی لازم است تا معیارهای مختلفی بررسی شوند؛ این الگوی کلی گویی درباره مدیریت کردن، مشابه کلی گویی درباره سوءمدیریت است که آخرکار مشخص نمی شود چه کاری را چه کسی باید انجام می داد که نداده یا چه کارهای اشتباهی توسط چه کسانی انجام شده است.

میرنظامی با بیان اینکه طبق اطلاعات منتشر شده از سوی شرکت مدیریت منابع آب ایران، در سال آبی ۸۷-۸۶ بارندگی بالغ بر ۱۴۰ میلیمتر بوده، گفت: این در حالی است که در سال آبی ۹۷-۹۶ بارندگی ۱۷۰ میلیمتر بوده است که با در نظر گرفتن این میزان بارندگی، جمله وزیر نیرو مبنی بر اینکه سال آبی گذشته خشک ترین سال ۵۰ سال اخیر بوده، اساسا غلط است. از سویی دیگر در رابطه با موضوع ترسالی و اینکه آیا واقعاً ترسالی امسال، در ۵۰ سال گذشته بی سابقه است یا خیر، بر پایه اطلاعات موجود، در سال آبی ۷۲-۷۱ شاهد ۳۵۰ میلیمتر بارندگی بودیم و در سال ۷۵-۷۴ نیز حدود ۳۴۰ میلیمتر بارندگی داشته ایم.

وی تصریح کرد: باید از وزیر نیرو پرسید آیا آنچه سال گذشته در اعتراضات زاینده رود و کازرون اتفاق افتاد بیانگر موفقیت است؟ یا همینطور تزریق آب بی کیفیت از چاه های ضرب العجلی به شبکه آب شرب اصفهان نشانی از موفقیت است یا تلفات گسترده ای که در سیلاب های فروردین ماه امسال در نتیجه عدم رعایت حریم رودخانه ها و مسیل ها رخ داد، نشان از مدیریت است؟ آنچه در کرخه اتفاق افتاد، اگرچه با مدیریت سدها تا حدی تخفیف یافت، اما در عمل به جهت تصرف و فعالیت های حاشیه رودخانه، به یک فاجعه بزرگ تبدیل شد. البته منظور این نیست که اینها تقصیر یک نفر است، اما مسأله مهم این هست که با این الگوی پاسخگویی، مسأله نماینده مجلس پرسشگر به یک مسأله پیش پا افتاده و از پیش حل شده مبدل شده است.

الگوی مدیریتی چه تفاوتی کرده است؟

این کارشناس حوزه آب تصریح کرد: آنچه باید از وزیر نیرو پرسید این است که فرق الگوی مدیریتی شما با دوره های مشابهی که کم بارشی یا پربارشی را تجربه کردیم چه بوده؟ آنچه در دوره های قبل برای تأمین نیازهای شرب، محیط زیست، کشاورزی و صنعت در شرایط خشکسالی انجام می شد، با آنچه در دوره وزارت شما انجام شده چه فرقی دارد؟ و همینطور آنچه در دوره ترسالی برای جلوگیری از خسارات مالی و جانی انجام می شد در این دوره چه تفاوتی داشته است؟

میرنظامی سوال نمایندگان مجلس در رابطه با بکارگیری توان علمی و عملی، را سوالی گنگ و کلی دانست که موجب پاسخ کلی می شود و عنوان داشت: ما متاسفانه در زمینه نیروی انسانی دچار چالش بزرگی هستیم. در بخش مدیریت مقوله آب تخصص های گسترده ای را نیاز داریم که فعلاً نه دانشگاه و نه فضای اجرایی آب توان پاسخ به این نیاز را ندارند. اینکه در پاسخ به این سوال نماینده، این مسائل شفاف نشود و از کلی گویی استفاده شود، به معنای آن خواهد بود که مسأله به صورت دست نخورده باقی گذاشته شده است.

وی معتقد است دانشگاه ها در زمینه تربیت نیروی انسانی ماهر در زمینه مدیریت آب، عملکرد قابل قبولی نداشته و برظرفیت های فنی مهندسی در زمینه آب متمرکز شده اند. حال آنکه لازم بود در پاسخ به این سوال نماینده، به دانشگاه ها و نظام آموزش عالی کشور نهیب زد. فضای اجرایی هم به دلیل اشتغال و سرگرم بودن به پروژه های عمرانی و ساخت و ساز  جایی برای ایجاد و تقویت ظرفیت های انسانی موردنیاز نگذاشته است. در حوزه حقوق آب، اقتصاد آب و سیاست گذاری های کلان آب نیروی انسانی تربیت نکردیم.

فراخوان عمومی راهگشای حضور مدیران شایسته؟ 

این کارشناس حوزه آب افزود: اینکه وزیر نیرو معتقد است فراخوان عمومی جذب مدیران، موجب کارآمدی شده است، چقدر می تواند بر حل مشکل نیروی متخصص تاثیرگذار باشد؟ از جنبه ای می تواند مفید واقع شود تا فرصت حضور برای همه وجود داشته باشد. اما میزان تاثیرگذاری این الگو را باید از کارشناسان پرس و جو کرد تا دید چه میزان این روش موجب حضور مدیران کارآمد شده است. زمانی می توانستیم مدعی شویم که سیستم بر اساس شایسته سالاری مدیریت می شود، که کارشناسان تایید کنند حضور فلان مدیر باعث شده تا انگیزه هایشان دو چندان شود و شاهد این هستند که دیگر مسائل با نگاهی بلندمدت و فارغ از منافع فردی و گروهی پیگیری می شود.

میرنظامی با اشاره به اینکه کارشناسان باید احساس کنند با مدیر جدید، فرصت هایی برای اظهارنظر کارشناسانه یافته اند که پیش از آن نداشتند، توضیح داد:  البته این را هم نباید نادیده گرفت که تا زمانی که هدف سازمان اساساً اجرای چند پروژه عمرانی خاص، یا کسب رضایت افراد خاص است و نیت شفافی برای برنامه ریزی بلند مدت  مشاهده نمی شود، نمی توان انتظار داشت که یک مدیر هم بتواند کار خارق العاده ای انجام دهد. بنابراین انتهای این بحث، به ابعاد بسیار کلانی می رسیم و تا زمانی که نتوان برای این چالش اقدامی جدی انجام داد، به نظر می رسد توقع داشتن از فرایند فراخوان عمومی برای حل مسأله نیروی انسانی توقع زیاد از حدی باشد.

منتشر شده در سایت خبری خبرگزاری مهر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۹۸