نشست «حکم‌فن؛Social Listening و رصد اجتماعی» در اندیشکده حکمرانی شریف برگزار شد

نشست تخصصی «حکم‌فن؛ افقی نوین در حکمرانی فناورانه» با موضوع Social Listening و رصد اجتماعی با همکاری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و به میزبانی گروه نظام حکمرانی اندیشکده حکمرانی شریف و با حضور مهندس علی نوشین (معاون فنی مرکز ملی فضای مجازی) و مهندس امیرحسین عسگری (مدیر عامل دیتاک) برگزار شد.

• رصد اجتماعی چشم و گوش نظام حکمرانی است

در این نشست مهندس علی نوشین با بیان اینکه «ما در کشور، ابتدا تصورمان این بود که هر فناوری نوظهور را بیاوریم و برایش کاربردی پیدا کنیم»، گفت: «در صورتیکه باید اینگونه نگاه می‌کردیم که چالش و مشکل نظام حکمرانی ما کجاست و سپس برای حل آن به ابزار فناوری رجوع نماییم.

ما نه تنها در رصد و پایش اجتماعی و گوش دادن به صدای جامعه، بلکه قبل‌تر از آن، در شناسایی ریشه‌های مسائل عمومی، روش‌های پیاده‌سازی سیاست‌ها و اثرسنجی آنها مشکل داریم؛ انگار که در یک اتاق در بسته نشسته‌ایم و تصمیم‌گیری می‌نماییم؛ به ‌عبارت دیگر، شناخت و تحلیل درستی از میدان نداریم.

یکی از چالش‌های زیست‌بوم حکم‌فن این است که مسئول و مدیر دولتی ما، شناخت دقیق و اشراف کافی از حوزه مسئله خویش ندارد؛ در این شرایط حتی اگر بخش خصوصی هم به کمک دولت بیاید، مسئله حل نخواهد شد.

مهم‌ترین وجه نظام حکمرانی، تصمیم‌گیری است و جهت اخذ تصمیم‌های صحیح نیاز داریم که اولاً حکمرانان ما چارچوب و نظام فکری و ارزشی منسجم و صحیحی داشته باشند و ثانیاً از ابزار و روش‌های صحیحی استفاده نمایند.

دو آسیب جدی در عرصه تحلیل داده‌های کلان وجود دارد؛ نخست سطحی‌نگری است؛ یعنی افراد مدعی حوزه تحلیل داده، تسلط و اشراف کافی نسبت به مسائل عرصه‌ای که آن را تحلیل می‌کنند ندارند. آسیب دیگر جانبدارانه بودن و سوگیری داشتن تحلیل‌هاست که گاهی مشاهده می‌شود که تحلیل‌گران، داده‌ها را به گونه‌ای در کنار یکدیگر می‌چینند و تحلیل می‌کنند که خواسته و نظر کارفرما از دل آن بیرون بیاید. بخش زیادی از فرایند اصلاح مناسبات میان دولت و بخش خصوصی در این عرصه در برطرف نمودن این دو آسیب است.
می‌بایست علاوه بر رصد و تحلیل اجتماعی، از مردم پرسید که پیشنهادهایشان جهت اصلاح نظام حکمرانی چیست؛ یعنی مردم چشم و گوش نظام حکمرانی باشند و به دولت کمک نمایند.
جهت اصلاح وضعیت موجود به افرادی نیاز داریم که اولاً ارزش‌گرا باشند و ثانیاً دوستدار علم و فناوری.»

• نگاه نظام حکمرانی به افکار عمومی همان دیدگاه‌های سنتی

در ادامه نشست نیز مهندس امیرحسین عسگری با تاکید بر اینکه «تحلیل و رصد اجتماعی تحت عناوین مختلفی نظیر داده‌کاوی اجتماعی، علوم اجتماعی محاسباتی و... مطرح می‌‌شود که نقطه اشتراک همه این مفاهیم، «اجتماعی» بودنشان است؛ یعنی به مسائل اجتماع و عرصه عمومی می‌پردازد.»، افزود: «در Social Listening از هوش مصنوعی و کلان داده به عنوان دو پایه اصلی استفاده می‌شود؛ این دو در کنار داده‌های آشکار در فضای اینترنت ارزش افزوده‌ای را ایجاد می‌کنند که باعث شناخت بهتر و دقیق‌ترین از وضعیت جامعه می‌گردد.
در این روش، فضای مجازی به‌عنوان آینه اتفاقات و امور اجتماعی تحلیل می‌شود و نگاهی از بالا نسبت به وضعیت جامعه ارائه می‌شود.

یکی از چالش‌های اصلی این است که حکمرانان دقیقاً نمی‌دانند که از تحلیل‌ها و رصد اجتماعی به دنبال چه هستند؛ یعنی صورت‌بندی دقیقی از مسئله اجتماعی وجود ندارد و تحلیل‌گران در اینجا باید به کمک نظام حکمرانی بیایند و در این حوزه نقش اندیشکده‌ها اهمیت پیدا می‌کند.

بوروکراسی دولتی نمی‌تواند آن‌چنان عرصه Social Listening را جهت دسترسی به داده‌های مورد نیاز برای تحلیل، زمین‌گیر نماید؛ زیرا در این روش از داده‌های آشکار استفاده می‌گردد.

در پی ظهور و رشد فناوری‌های نوین و گسترش شبکه‌های اجتماعی، جایگاه و قدرت افکار عمومی در نظام تصمیم‌گیری ملی افزایش پیدا کرده است، اما همچنان رویکرد و نوع نگاه نظام حکمرانی به بحث افکار عمومی همان دیدگاه‌های سنتی است. افکار عمومی دو ویژگی مهم دارد: نخست اینکه دارای تنوع بسیار بالایی است و دیگر اینکه سرعت تحولات در آن بسیار زیاد است.

بزرگترین چالش همکاری میان دولت و بخش خصوصی در این عرصه، سقف کوتاه انتظارات دولت و فهم پایین آن از قابلیت‌های فناوری است.

تکرار اخذ تصمیمات نادرست (با توجیه تصمیم‌گیری در شرایط اضطراری و گذر از بحران) به مرور باعث تخریب سرمایه اجتماعی می‌شود.»