فیلم‌ساز ایرانی سود می‌کند یا ضرر؟

فیلم‌ساز ایرانی سود می‌کند یا ضرر؟

از آنجا که تمرکز اصلی رستاک بر تحقیقات حوزۀ بازار است، بخش گردش مالی در سینمای ایران در گزارش جامع سرگذشت 10 سالۀ سینمای ایران از اهمیت بیشتری برخوردار است. در بخش گردش مالی دنبال این هستیم که بفهمیم استقبال مخاطب از سینما رشد پیدا کرده یا کاهش و اینکه در کجاها شاهد رشد و یا کاهش بوده‌ایم؟

همین اول خلاصۀ مطلب را بگوییم، در صنعت سینمای ایران اگر ژانر کمدی را فاکتور بگیریم، ضرر قاعده و سود استثنا است. حتی در زمانی که تا قبل از کرونا، که استقبال مخاطبان از سینما در حال رشد بوده است، سودآوری فیلم‌ها مربوط به چند فیلم پرفروش هر سال بوده است که آن‌ها هم عمدتا هم در ژانر کمدی بوده‌اند.

سال 1397 با اکران 132 فیلم رکورددار بیشترین اکران فیلم است. همچنین در این سال 30 فیلم ایرانی در جشنواره‌های خارجی جایزه گرفته‌اند. با توجه به مقایسۀ سایر نمودارهای گزارش، این نتیجۀ کلی به دست می‌آید که سینمای ایران از 1391 به بعد در حال در زمینه‌های مختلف در حال رشد بوده است. این رشد در 1397 به اوج رسیده است. اما بعد از شیوع کرونا در اواخر سال 1398 این رشد رو به افول گذاشته شده و تاکنون هنوز به دوران اوج خود نرسیده است.

البته رشد سینمای ایران قبل از کرونا با اینکه رو به اوج بود، اما باز هم چشمگیر نبود. در پررونق‌ترین سال سینمای ایران از نظر بلیت‌های فروخته شده به ازای هر فیلم یعنی سال 1396، به ازای هر فیلم حدود 260 هزار بلیت فروخته شده است. این به آن معناست که در بهترین حالت، هر فیلم را تنها 3 دهم درصد جمعیت ایران مشاهده می‌کنند.

قیمت بلیت‌ها در هر سال افزایش یافته است، اما با محاسبۀ شاخص کالای مصرفی مشخص می‌شود که میزان افزایش بلیت‌ها برابر با تورم نبوده است. بنابراین یک فیلم در 1391 هر میزان مخاطبی داشته است، اگر در سال 1401 همان میزان مخاطب را داشته باشد سود کمتری به دست می‌آورد. البته پایین‌ترین میزان قیمت بلیط با احتساب شاخص کالای مصرفی در سال 1399 بوده است، زمانی که کرونا اکثر سینماها را تعطیل کرده بود. و بعد از کرونا روند رشد ارزش قیمت بلیت‌ها مشاهده می‌شود، اما این میزان هنوز به میزان سال‌های اوج سینما نرسیده است.

از سال 1391 تا 1402، 67 موسسۀ توزیع فیلم در صنعت سینمای ایران وجود داشته‌اند. از این تعداد موسسات در سال 1401، 37 موسسۀ فعال و دارای مجوز وجود داشته است. تعداد کمی از موسساتی که از بازار خارج شدند در اصل موسسۀ تولید فیلم بودند و در یک زمان در توزیع هم وارد شده بودند، اما بیشتر موسسات به علت ورشکستگی از بازار خارج شدند. قابل توجه است که از 37 موسسۀ فعال در سال 1401، تنها 15 موسسه گردش مالی داشته‌اند. با اینکه می‌توان گمان کرد تعدادی ازین شرکت‌ها در سال‌های بعد با فیلم‌هایی به بازار برمی‌گردند، اما به طور کلی این موضوع مشخص است که بسیاری از شرکت‌های توزیع فیلم به دلیل عدم سودآوری یا ورشکست می‌شوند یا به سرمایه‌گذاری‌های دیگر روی می‌آورند. از بین موسساتی که در 10 سال اخیر دوام آورده‌اند، آنهایی که به فروش بالاتری از بقیه رسیدند عموما فیلم‌های کمدی توزیع می‌کردند.

به طور کلی می‌توان نتیجه گرفت که صنعت سینمای ایران در داخل مرزها سودآوری چندانی ندارد. سرمایه‌گذاران و کارگردانان برای فتح گیشه به سراغ فیلم‌های کمدی پرستاره می‌روند. اما این تمام ماجرا نیست. چشم‌اندازهای نویدبخشی در سینمای ایران وجود دارد که در یادداشت‌های بعدی به آنها اشاره خواهد شد.