رویداد شورای‌عالی فضای مجازی و مسئله حاکمیت دیجیتال

به گزارش روابط عمومی اندیشکده حکمرانی شریف، رویداد «شورای‌عالی فضای مجازی و مسئلۀ حاکمیت دیجیتال» در تاریخ های چهارشنبه و پنج شنبه 8 و 9 تیرماه با همکاری مشترک اندیشکده حکمرانی شریف و باشگاه تنظیم گری ایران برگزار می گردد.

 علاقه مندان جهت ثبت نام و شرکت در رویداد، مشخصات خود را به شماره 09394047840 پیامک فرمایید.

مکان برگزاری: خ آزادی، بعد از دانشگاه صنعتی شریف، کوچه صادقی، پ 2، اندیشکده حکمرانی شریف، طبقه همکف

(این دوره به صورت حضوری و با تعداد محدود برگزار خواهد شد)

توضیحات بیشتر:
با حکم رهبر انقلاب در اسفند1390 شورایی فراقوه‌ای در حوزۀ فضای مجازی تشکیل شد تا نقطۀ کانونی متمرکزی برای سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری و هماهنگی در جهت بهره‌مندی از فرصت‌های بی‌بدیل ناشی از گسترش روزافزون فضای مجازی در جهان و رویارویی با چالش‌ها و اقتضائات ناشی از آن باشد. با شکل‌گیری شورای‌عالی فضای مجازی، نظام سیاسی نسبتاً جوان کشور، یکی از پیشروترین تجربیات همگرایی در حکمرانی ملی فضای مجازی را تجربه کرد، این در حالی است که نظام‌های سیاسی با سابقۀ قرن­ها حکمرانی به‌تازگی و با تشکیل شوراهای مشابه به‌واسطۀ ادغام نهادهای سنتی[1] هنوز در ابتدای این مسیر به سر می­برند.

با گذشت بیش از یک دهه از فعالیت شورا و همزمان با تغییر دولت، اکنون زمان مناسبی است تا ارزیابی دقیقی از عملکرد و نحوۀ حکمرانی این شورا، به‌منظور اتخاذ راهکارهای مناسب جهت ارتقای حکمرانی فضای مجازی، به‌عمل آورد. در همین راستا، اندیشکده حکمرانی شریف در نظر دارد تا فارغ از جنجال‌ها و در یک فضای آکادمیک، به‌منظور ایجاد بستری برای گفتگو پیرامون این موضوع، رویدادی تحت عنوان «شورای‌عالی فضای مجازی و مسئلۀ حاکمیت دیجیتال[2]» برگزار کند.

این رویداد در 4 بخش، به بررسی عملکرد شورای‌عالی فضای مجازی خواهد پرداخت. جزئیات هر نشست به شرح زیر است:

نشست اول: نوآوری در همگرایی؛ ناکامی در حکمرانی

علی‌رغم طراحی نوآورانه‌ی شورای‌عالی فضای مجازی، در سالیان اخیر، همواره انتقادات ریز و درشتی بر عملکرد شورا وارد بوده است. آیا شورا در پاسخ‌گویی به نیازهای مردم در خدمات حیاتی فضای مجازی عملکرد مطلوبی داشته است؟ نقش شورا در سکان‌داری حکمرانی فضای مجازی چه میزان کارآمد بوده است؟ عملکرد شورا در راستای مرزبانی دیجیتال و حفظ استقلال دیجیتال کشور تا چه حد موفقیت‌آمیز ارزیابی می‌شود؟ شورا تا چه اندازه در اجرایی‌سازی سیاست‌های خود موفق بوده است؟ اتصال به ساختارهای اجرایی و تقنینی در شورا تا چه حد رقم خورده است؟ نسبت شورا با قوای سه‌گانه به چه شکل باید باشد؟ در لایۀ سیاست‌گذاری کلان، تعامل شورا با دیگر نهادهای فراقوه‌ای از جمله مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای‌عالی امنیت ملی، شورای نگهبان و شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تا چه میزان سازنده بوده است؟

نشست دوم: شورای‌عالی فضای مجازی و نظام تنظیم‌گری

ارتباط شورای‌عالی فضای مجازی با تنظیم‌گران از دیگر مواردی است که همواره مورد بحث بوده است. برخی معتقدند که ورود شورا به تنظیم‌گری حوزۀ فضای مجازی توسط کمیسیون عالی تنظیم مقررات ذیل شورا، با وظایف تنظیم‌گران بخشی فضای مجازی در تعارض قرار داشته است. سؤالی که در این راستا مطرح می‌شود این است که آیا شورا توانسته نسبت خود را با تنظیم‌گران به‌خوبی تنقیح کند؟ آیا عملکرد شورا در این دو دوره در راستای نظارت بر عملکرد تنظیم‌گران بوده است یا شورا به‌نوعی در نقش یک رقیب در برابر آن‌ها ظاهر شده است؟ شورا تا چه میزان از ابزارهای لازم برای اجرایی‌سازی مصوبات خود در حوزۀ تنظیم‌گری برخوردار است؟ آیا شورا از نظر بروکراتیک، اقتدار لازم برای هماهنگی و سیاست‌گذاری بر روی تنظیم‌گران را داراست؟

نشست سوم: آشفتگی نهادی؛ سیاست‌گذار، هماهنگ‌کننده یا تنظیم‌گر؟

تناسب ساختاری و کارکردی، اصل اولیۀ طراحی نهادهای حکمرانی است. در همین راستا، یکی از انتقادات مطروحه درمورد عملکرد شورا عدم مرزبندی مشخص بین سیاست‌گذاری کلان، سیاست‌گذاری اجرایی، قانون‌گذاری، هماهنگ‌کنندگی و تنظیم‌گری است. با توجه به نقش‌های متعددی که در نظام حکمرانی کشور وجود دارد، آیا شورا توانسته است جایگاه خود را در این زمینه تدقیق کند؟ یا میان نقش‌های مختلف در رفت‌وآمد بوده است؟ آیا شورا با خلق دوبارۀ ساختارهای «همه‌کاره»[3] که در کشور ما سابقه‌ای طولانی دارد، در جهت تکرار تجربه‌های ناموفق گذشته حرکت کرده است؟

نشست چهارم: شورای‌عالی فضای مجازی و بحران‌های دیجیتال

یکی از کارویژه‌های شورای‌عالی فضای مجازی نقش‌آفرینی مناسب در مدیریت بحران‌های دیجیتال است. از بحران‌های اخیر می‌توان به جنجال‌های مربوط به طرح موسوم به صیانت که اولین تجربۀ تلاش برای قانون‌گذاری در فضای مجازی بود، اشاره کرد. قطعی اینترنت در حوادث امنیتی، فیلترینگ تلگرام و همچنین تحریم ایران توسط سایت‌ها و پلتفرم‌های اینترنتی، به‌ویژه برخورد حذفی با شهید قاسم سلیمانی در فضای مجازی از دیگر بحران‌های گریبان‌گیر کشور بوده‌اند. در مقابله با این بحران‌ها، آیا شورای‌عالی فضای مجازی توانسته است نقش خود را به خوبی ایفا کرده و وضعیت مطلوبی ایجاد کند؟

[1]. UK: Digital Regulation Cooperation Forum (DRCF)  / Irland: Economic Regulators Network (ERN) /

France: ARCOM

[2]. Digital sovereignty

[3]. One fits all