دولت سیزدهم در ایستگاه اول - بررسی عملكرد دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی

در نشست «دولت سیزدهم در ایستگاه اول» مطرح شد

دیپلماسی اربعین ثابت کرد تخاصم ایران و عراق یک برساخته غربی است/ رئیسی در خصوص پیمان شانگهای ریسک کرد و جواب گرفت

اندیشکده حکمرانی شریف به مناسبت هفته دولت مجموعه نشست‌های دولت سیزدهم در ایستگاه اول را برگزار می‌کند. نشست نخست این مجموعه که به سیاست خارجی اختصاص داشت با حضور وزیر اسبق امورخارجه آقای دکتر منوچهر متکی و اساتید روابط بین الملل دانشگاه آقایان دکتر فواد ایزدی و دکتر کیهان برزگر به میزبانی افشانی مدیرگروه بین الملل این اندیشکده برگزار شد.

متکی وزیر اسبق امورخارجه:

همسایگی الفبای دیپلماسی است؛ بدون غرب هم به سر می‌شود

وزیر اسبق امور خارجه در این نشست با اشاره به رویکرد دولت سیزدهم در سیاست خارجی گفت: توجه به سیاست همسایگی از شعار به مراحل عملی در دولت سیزدهم نزدیک شده است اما مشکلات ساختاری و بدنه‌ی بروکراسی در داخل مانع توسعه این سیاست هستند و هنوز برخی غرب‌باوران در داخل معتقدند بی غرب بسر نمی‌شود.

وی در خصوص پیشبرد دیپلماسی اقتصادی اظهار داشت: وزارت خارجه باید در پیشانی روابط اقتصادی باشد. ساختار وزارت خارجه پیش از انقلاب برای پیشبرد این هدف متناسب‌تر از ساختار فعلی بود و لذا در این زمینه نیاز به توجه بیشتری داریم.

رئیس‌جمهور در خصوص شانگهای ریسک کرد و جواب گرفت

منوچهر متکی با اشاره به اینکه آقای رئیسی را در موضوع شانگهای پرهیز داده بودند گفت: ورود توأمان ایران به مجموعه شانگهای و بریکس بسیار حائز اهمیت است.

وی در خصوص ارتباطات با کشورهای چین و روسیه گفت: ایران قوی با منافع ملی چین سازگار است ولی آن‌ها در دیپلماسی از هیاهو و تبلیغ گریزان هستند. در خصوص روسیه نیز اطلاعاتم حکایت از جدیت رهبری روسیه در توسعه روابط استراتژیک با ایران دارد و اتاق فکر روسیه هیچ حوزه‌ای را برای گسترش روابط با ایران از قلم ننداخته است.

همه‌ی شواهد مؤید توافق است اما...

این دیپلمات کشورمان در خصوص مذاکرات هسته‌ای گفت: با توجه به جمیع شواهد و وضعیت بایدن در آمریکا، منطقاً باید توافق صورت بگیرد اما اگر این بار نیز آمریکایی‌ها جلو نیامدند لایه‌های پنهان سناریوی بلندمدت آن‌ها آشکار خواهد شد. در این سناریو پرونده هسته‌ای به ابزاری پرمنفعت برای معطل نگه داشتن ایران تبدیل شده است. ما در دولت نهم سعی کردیم در فهم مسئله تجدید نظر کنیم و در بخش‌هایی نیز پاسخ گرفتیم.

 کارآمدی کارگزاران، مشکل جدی دولت سیزدهم

متکی با اشاره به عملکرد یکساله دولت در حوزه سیاست خارجی گفت: دولت سیزدهم در جهت‌گیری ها خوب عمل کرده اما در برنامه‌ریزی و کارآمدی کارگزاران ضعف دارد. پیشنهاد می کنم در پایان یک سالگی دولت، ارزیابی و ترمیم جدی در سطح مدیران ارشد دولتی انجام گیرد.

فؤاد ایزدی، استاد دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران:

از خوش‌بینی تا خوش‌خیالی

دکتر فواد ایزدی با اشاره به سالگرد ترورهای منافقین و حمایت غرب از این گروه تروریستی گفت: خوش‌بینی برخی‌ها در داخل به غرب با علم به این سوابق شگفت‌آور است. امروز رویکرد همسایگی در سیاست خارجی به خوبی اتخاذ شده است ولی متأسفانه پیگیری کارگزاران در انی خصوص با کندی انجام می شود.

این استاد دانشکده مطالعات جهان در رابطه با سیاست ایران در قبال چین و روسیه نیز بیان کرد: در تحولات پیش روی نظام بین الملل، مقابله چین و روسیه با غرب درازمدت است. در دنیای چندقطبی آینده، ایران ظرفیت دارد یک قطب غیرغربی باشد. مباحث تمدن اسلامی ذیل این چندقطبی شدن جهان اهمیت پیدا می‌کند و ما ذیل شعار نه غربی نه شرقی باید در ائتلاف‌هایی حضور داشته باشیم که به نقطه نهایی نزدیک مان کند.

وی ادامه داد: در ائتلاف غربی ما جایی نداریم بنابراین باید جهت‌گیری و سیاست‌گذاری‌هایمان نشانی از این واقعیت داشته باشد که متأسفانه در بدنه حکمرانی شاهد آن نیستیم. سرگردانی و خوش‌بینی زیاد به غرب و خوش‌خیالی به درجا زدن ختم می‌شود.

لزوم بکارگیری قدرت معنایی علیه رژیم اشغالگر قدس

این تحلیلگر روابط بین‌الملل در خصوص حضور رژیم صهیونیستی در منطقه گفت: من به شعار دشمن خسته است باور دارم چون دشمن ما واقعا زیاد کار می‌کند. مزیت ما در پیرامون مان قدرت معنایی کشور است و باید در مواجهه با رژیم کودک‌کش اسرائیل از این مزیت استفاده کنیم. ملت‌های منطقه برخلاف دولت‌ها از عادی‌سازی رابطه با اسرائیل حمایت نمی‌کنند اما در دولت سیزدهم چالش جدی در این حوزه مشاهده می‌شود. سازمان فرهنگ و ارتباطات بجای اولویت دادن به گسترش نور انقلاب اسلامی به صادرات کالاهای فرهنگی و ارزیابی رایزن‌ها بر این اساس، می‌پردازد.

خارج شدن دموکرات ها از اکثریت کنگره، توافق هسته ای را با چالش مواجه می کند

دکتر فؤاد ایزدی با اشاره به اینکه در یکسال گذشته اظهارنظری در خصوص مذاکرات نداشته گفت: مذاکرات اخیر برای بازگشت به متن سال 2015 است و اگر کسی تصور کند می‌شود امتیازاتی فراتر از آن متن گرفت اشتباه می‌کند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: اگر توافق شد باید به دو تاریخ مهم توجه کرد. نخست انتخابات نوامبر در کنگره و دیگری انتخابات ریاست‌جمهوری در ژانویه 2025. بر اساس نظرسنجی‌های الآن احتمالاً اکثریت از اختیار دموکرات‌ها خارج می‌شود و توافق با چالش مواجه می‌شود.

کنگره پیروز دعواهای سیاست خارجی در آمریکاست

وی با برجسته شمردن نقش کنگره در سیاست خارجی به دو ابزار بودجه و رأی اعتماد اشاره کرد و گفت: در دعوای کنگره با دولت در سیاست خارجی معمولاً کنگره پیروز نهایی ست. چون کنگره باید علاوه بر وزیر، معاونین وزیر خارجه و سفرا را نیز تأیید کند و در جزئی‌ترین مسائل بودجه نیز می‌تواند ورود و اعمال نظر کند. برخی از دموکرات‌های سرشناس مثل منندز و شومر نیز از مخالفین توافق هسته‌ای هستند. رئیس جمهور حق وتو دارد اما با دوسوم رأی وتوی او می‌شکند و گرفتن 67 رأی علیه توافق کار سختی نیست. در آخرین تجربه 88 رأی ضد ایرانی وجود داشته است. در صورت توافق، یوآنی و اف دی دی و نهادهای مشابه شروع به نامه نگاری با شرکت‌های خصوصی می‌کنند و آن‌ها را از روابط اقتصادی با ایران حذر می‌دهند.

نگاه و اراده ملی در تربیت دیپلمات و رایزن وجود ندارد

دکتر ایزدی یکی از کارهای روی زمین مانده در نهادهای متولی در سیاست خارجی کشور را تربیت نیروی توانمند دانست و گفت: تا زمانی که این مسئله حل نشود خیلی فرق نمی‌کند چه کسی رئیس‌جمهور باشد. همانگونه که نگاه ملی سبب تربیت دانشمندان در حوزه هسته‌‌ای شد این اراده باید در سیاست خارجی شکل بگیرد.

کیهان برزگر، استاد روابط بین الملل:

در دولت قبل برجام، سیاست منطقه ای ایران را به حاشیه برده بود

کیهان برزگر سومین میهمان حاضر در نشست از منظر روابط بین‌الملل به تحلیل سیاست همسایگی ایران پرداخت و گفت: ثقل جغرافیایی، تاریخی و انگاره‌های هویتی کشور ما، سیاست همسایگی را در سیاست خارجی ایران اجتناب‌ناپذیر می‌کند. در دولت قبل برجام انرژی دولت را گرفته بود و سیاست منطقه‌ای حاشیه شده بود اما در این دولت حداقل در سطح اعلامی اولویت به همسایگان داده شده است. طبق آمار و ارقام گفته می‌شد منطقه چیزی برای عرضه به ما ندارد. به نظر من اتفاقا اگر شما استراتژیک به مسئله نگاه کنید باید در جایی مثل اوراسیا که خلأ روابط وجود دارد و شما برتری ژئوپولتیک و ارتباطی دارید به دنبال افزایش روابط اقتصادی و تعمیق رابطه باشید. توجه داشته باشیم تغییر الگوی صادرات و وارادت و مسیرهای انرژی کشورها زمان بر است و الآن زمان ارزیابی سیاست همسایگی نیست. مسئله پر رنگ در این دولت اتصال زنجیره گردش کالا با توجه به کریدور شمال و جنوب  و راه ابریشم است که در معیشت مردم اثر می‌گذارد.

دیپلماسی اربعین ثابت کرد تخاصم ایران و عراق یک برساخته غربی است

برزگر دنیای امروز را دنیای حرکت از جهانی شدن به سمت منطقه‌گرایی دانست و گفت: دیپلماسی اربعین ثابت کرد انگاره تخاصم ایران و عراق به دلیل تنگای ژئوپولتیک عراق، برساخته‌ی ذهن غربی بوده است و علاوه بر جغرافیا، تاریخ و هویت نیز بر روابط اثرگذار هستند. این تحلیلگر روابط بین‌الملل برداشت ایدئولوژیکی از سیاست نگاه به شرق را مردود دانست و آن را سازگار با منطق جغرافیایی و تاریخی ایران و حلقه دوم همسایگان عنوان کرد.  

قدرت یافتن ایران در منطقه در تضاد راهبردی با منافع غرب است

این استاد روابط بین الملل در ادامه به تصور عمومی از رابطه ایران با غرب پرداخت و گفت: فارغ از احیای برجام یا عدم احیای آن، تصور عمومی که روابط ایران با غرب بهبود پیدا می‌کند، به واقعیت نزدیک نیست. قدرت یافتن ایران در منطقه در تضاد راهبردی و ژئوپولتیک با منافع غرب قرار دارد. خروج آمریکا از افغانستان و جنگ روسیه و اوکراین این پیام را به کشورهایی مثل امارات و عربستان رسانده است که باید خودشان به فکر حل چالش‌های امنیتی منطقه‌‌ای باشند و این مسئله فرصتی را برای بهبود روابط ما با همسایگان نیز فراهم کرده است.

جنگ اوکراین فرصت خوبی برای تعمیق روابط استراتژیک با روسیه است

جنگ به هر شکل از طرف ما که قربانی جنگ بودیم محکوم است اما بی‌طرفی ما در جنگ روسیه و اوکراین نمی‌تواند با توجه به پویایی‌های ژئوپولتیکی منطقه، خنثی باشد. رسانه‌های غربی به دروغ روسیه را کشوری ضعیف در این جنگ نشان می‌دهند اما واقعیت این است که روسیه قدرتی غیرقابل انکار است و به نوعی ترکیه و عربستان نیز طرف روسیه را گرفته‌اند. این تحول ژئوپولتیک فرصت خوبی را برای ایران فراهم ساخته تا روابط استراتژیک با روسیه عملیاتی شود.