حذف کارت سوخت

روزنوشت اقتصاد

استدلال‌های دولت برای حذف کارت سوخت

یکی از اتفاقات مهم هفته گذشته، تصمیم مجلس مبنی بر واگذاری تصمیم‌گیری در مورد حذف یا حفظ کارت سوخت به دولت بود. موضع وزارت نفت تاکنون حذف کارت سوخت بوده است. مهم‌ترین استدلال‌های پشتیبان این موضع عبارت‌اند از:

بالا بودن هزینه نگهداری سامانه کارت سوخت برای دولت. به گفته مسئولین شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی هزینه سالانه سامانه کارت سوخت ۲۰ میلیارد تومان است.

با توجه به آزاد شدن نرخ بنزین و پایین بودن قیمت فوب (قیمت بنزین آزاد واردشده به کشور) دیگر رغبتی برای قاچاق بنزین وجود نخواهد داشت بنابراین لزومی به سهمیه‌بندی بنزین و کارت سوخت نیست.

با خودکفایی در تولید بنزین از سال آینده و آزاد شدن قیمت بنزین دیگر نیازی به کنترل میزان مصرف بنزین وجود ندارد.

اطلاعات کارت سوخت استفاده چندانی برای دولت و سایر نهادها نداشته است.

نظام چند نرخی بودن قیمت سوخت باعث ایجاد فساد و فروش بنزین سهمیه‌ای توسط جایگاه داران و افراد سودجو خواهد شد.

آزادسازی و شناور بودن قیمت بنزین متناسب باقیمت منطقه‌ای بنزین و دریافت مالیات سوخت و عوارض آن نسبت به سهمیه‌بندی بنزین برای دولت منافع بیشتری دارد.

استدلال‌های مخالفین حذف کارت سوخت

سهمیه‌بندی کارت سوخت باعث می‌شود تا میزان قاچاق بنزین کنترل شود ولی در حال حاضر اگر قرار باشد قاچاقی صورت گیرد، ناگزیر باید خارج از سهمیه یا از طریق کارت سوخت جایگاه دارها انجام شود؛ بنابراین، وجود کارت سوخت و سهمیه‌بندی قاچاق سوخت را محدود می‌کند.

زیرساخت کارت سوخت، یکی از مهم‌ترین ابزارهای سیاست‌گذاری است. کارت سوخت، به‌خصوص اگر به کارت هوشمند خودرو متصل شود، این ظرفیت را برای حاکمیت ایجاد می‌کند تا در مواقع لزوم تصمیمات خود را اجرایی کند. مثلاً با این زیرساخت می‌توان مانع سوخت‌گیری خودروهای مسروقه شد یا در صورت ورود یک خودروی مسروقه یا مشکوک مراتب به نهادهای مربوطه اطلاع‌رسانی می‌شود.

بالا نبودن هزینه نگه‌داری کارت سوخت (به گفته مسئولین تنها ۲۰ میلیارد تومان در سال) که در صورت افزایش مجدد قیمت نفت و تفاوت نرخ بنزین داخل و خارج از کشور دولت می‌تواند با اعمال سهمیه‌بندی، درآمدی بسیار بیشتر از هزینه‌های این سامانه داشته باشد. از سوی دیگر هزینه‌های اولیه راه‌اندازی و توسعه این سامانه پرداخت‌شده و فرهنگ استفاده از آن در جامعه با تلاش‌های زیاد جاافتاده است و حیف است که این زیرساخت مهم برداشته شود.

تأمین اطلاعات توسط کارت سوخت از مصرف بنزین به تفکیک خودرو و استان و منطقه و… که ابزار بسیار مهمی در سیاست‌گذاری محسوب می‌شود به‌عنوان نمونه این اطلاعات می‌تواند در سیاست‌گذاری پیمایش هر خودرو، مصرف سوخت انواع خودروها، الگوی سفر در سال و.. با فراهم نمودن امکان قیمت‌گذاری تبعیضی میان خودروها، حمل‌ونقل عمومی، خودروهای پرمصرف و…، امکان اخذ عوارض در مواقع خاص مانند کلان‌شهرها در روزهای آلوده، امکان اعمال محدودیت درفروش یا وضع عوارض برای خودروهای خاص مانند پرمصرف، بیمه نشده، داری جرائم زیاد و… مؤثر باشد.

عدم امکان آزادسازی به‌یک‌باره قیمت بنزین در کشور، برای این منظور نیاز است تا به‌صورت مرحله‌ای از کارت سوخت در تعیین قیمت سوخت استفاده کرد تا فشارهای ناگهانی نیز به مردم در این زمینه وارد نشود.

روش تأمین هزینه نگهداری این سامانه:

• افزایش قیمت بنزین بدون کارت سوخت
• دریافت هزینه از سازمان‌های دولتی و حکومتی در قبال ارائه اطلاعات کارت سوخت به آن‌ها که با این کار هم می‌توان هزینه اندک ۲۰ میلیارد تومانی را تأمین کرد.

نهایتاً اینکه کارت سوخت هنوز هم می‌تواند برای جلوگیری از قاچاق سوخت مؤثر باشد چراکه در کشورهای همسایه هنوز تفاوت قیمت بنزین با ایران قابل‌تأمل است. جدول زیر این موضوع را به‌خوبی نشان می‌دهد: