حاکمیت و رسانه‌های نوین

مقدمه

گسترش انقلابی تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در زندگی روزمره مردم و افزایش ضریب نفوذ آن در بین خانوارها در دهه­ های گذشته، منجر به تولید حجم عظیمی از اطلاعات در ارتباط با اشخاص، گروه ­ها و جوامع گردیده است. بدین منظور، برگ برنده دولت برای ارتقاء شاخص­ های حکمروایی خود، دسترسی، پردازش و استفاده از این اطلاعات در مدیریت جوامع می ­باشد. این در حالی است که در حال حاضر خلاء و شکاف محسوسی میان دنیای دیجیتال دولت و شهروندان دیده می شود.

در این راستا اندیشمندان بسیاری در سرتاسر دنیا به ارائه راهکارهایی بمنظور ایجاد یک حلقه اتصال میان دنیای دیجیتال دولت و شهروندان پرداخته­ اند که از آن جمله می­ توان به مدل EDGE اشاره کرد. مدل EDGE[۱] تنها مدلی است که تکنولوژی­ های دیجیتال را به عنوان حلقه مرکزی سازمان­ های دولتی، در حکمروایی و مدیریت شهری در نظر می گیرد. این در حالی است که پیش از این مدل، تمامی فناوری­ های دیجیتال در زمینه مدیریت سازمان­ های دولتی به حاشیه رانده شده بودنند. هدف این مقاله نیز توضیح و تشریح این مدل به منظور ارتقاء شاخص ­های حکمروایی دیجیتال در دولت­ ها می­ باشد.

هدف مدل EDGE ارائه دستورکارهای منسجم به منظور طراحی ساختار سازمان ­های دولتی در تمامی محیط های دیجیتال از جمله رسانه­ های اجتماعی، ابر­داده­ ها، پردازشگرهای ابری و … و همچنین ارائه راه­ حل­ های عملیاتی در مواجهه با مسائل مربوط به سیاستگذاری­ های عمومی در دنیای دیجیتال می ­باشد.

در این راستا مدل EDGE، به ارائه ۹ اصل به منظور طراحی سازمان­ ها و سیستم­ های ارائه خدمات پرداخته و آنها را در دو دسته اصول اختیاری و انتخابی تقسیم­ بندی کرده است. در قسمت اصول اجباری ۵ اصل ارائه شده است که به قرار زیر می­ باشند:

• ارائه خدمات عمومی به صورت رایگان
• استفاده از اطلاعات موجود
• انجام کارها در یک مرحله
• ارتقا­ء شاخص­ های رقابت­ پذیری با ارائه خدمات مقیاس ­پذیر
• ایجاد دولت آیزوکوراتیک (DIY)[۲]

و در قسمت اصول انتخابی به ۴ اصل به عنواین زیر اشاره می­ کند:

• ارزش نهادن به برابری نتایج در کارها (و نه برابری فرآیندها)
• حمایت از حقوق شهروندان
• در نظر گرفتن یک مکان برای دولت در شبکه اطلاعاتی اجتماعی (؟)[۳]
• ایجاد شرایط به منظور یادگیری تجربی

در ادامه به توضیح هر یک از این اصول اجباری و اختیاری در فرآیند پیاده­ سازی مدل EDGE در دولت خواهیم پرداخت.

مدل­ های تکنولوژی و بروکراسی

نیم نگاهی به تجربه حکمرانی در ۱۰۰ سال گذشته در جهان، حاکی از آن است که دولت­ ها ۳ مدل متفاوت از حکمرانی را در این بازه زمانی تجربه کرده اند. اولین مدل رویداده در این مدت، مدل وبر[۴] بود که بر سیستم­های کاغذی، فایل­ های نوشتاری رسمی و همچنین فرماندهی و کنترل در یک ساختار سلسله مراتبی بزرگ تاکید داشت. این مدل هسته اصلی چیزی است که هود (۱۹۹۵) از آن با عنوان دوران مترقی مدیریت عمومی (PPA)[۵] یاد کرد.او برای تعریف دوران مترقی در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ از سه اصل استفاده کرد که عبارتند از: بهینه سازی خدمات شغلی تخصصی عمومی جداشده از بازار کار، وجود قوانین کلی که قدرت کارمندان دولتی را در انجام عملیات دولتی محدود می کند و در نهایت برخورد برابر با شهروندن به روش حاکمیت قانون. در مدل وبر نقش فناوری­ های تکنولوژیک در مدیریت و حکمروایی شهری به حاشیه رانده شده بود.

از دهه۱۹۸۰ تا اوایل دهه ۲۰۰۰، مدل جدید مدیریت عمومی (NPM)[۶]، شیوه های مدیریت عمومی را تحت تاثیر خود قرار داد. سه شیوه اصلی مدیریت دولتی در این مدل، تفکیک دپارتمان­ های بزرگ مقیاس، افزایش رقابت میان بخش ­های عمومی و همچنین تشویق سازمان­های عمومی به حرکت در جهت ایجاد صرفه های اقتصادی بود. در این مدل تکنولوژی­ های دیجیتال در مدیریت­ دولتی هنوز از جایگاه خاصی برخوردار نبوده و حتی اصول آن در جهت خلاف ایجاد ظرفیت­ های فناوری­ های تکنولوژیک در مدیریت دولتی عمل میکرد.

همزمان با نمود یافتن معایب دو مدل قبلی، از دهه ۲۰۰۰ به بعد مدل­ های بروکراسی بر اساس فناوری­ های تکنولوژیک قدرت پیدا کرد. مدل EDGE سعی بر آنلاین و تکنولوژیک کردن تمامی کارهای اداری از جمله ارسال نامه و برقراری تماس، و همچنین ادغام مجدد سازمان­ هایی که در مدل NPM از یکدیگر جدا گشته بودنند داشته و در نهایت توانست با به اشتراک گذاری خدمات بصورت دیجیتال در میان سازمان­ های تفکیک شده، به وحدت مجدد آنها کمک کند.

سه موج مدل EDGE ( ادغام مجدد، کل­نگری مبتنی بر نیازها و الکترونیک شدن)، با وجود روی کار آمدن تکنولوژی­ های مهمی همچون رسانه­ های اجتماعی، کلان داده ­ها، پردازشگرهای ابری، نرم افزارهای کاربری و ربات­ ها، هنوز اهمیت خود را از دست نداده و همچنان از جایگاه ویژه ­ای در زمینه مدیریت و حکمروایی در عصر دیجیتال برخوردار است.

با گذشت زمان مزایای این مدل بر همگان آشکار گشته و در سال ۲۰۱۴ دیگر هیچ شکی در رابطه با الزام وجود یک مدل یکپارچه برای ایجاد اصلاحات در نظام مدیریت دولتی که بیش از ۲۰۰ سال با کاغذها و نامه های اداری مدیریت می­شد، وجود نداشت.

فرهنگ اطلاعات

بررسی رویکردهای معاصر مورد استفاده در مدیریت دولتی، حاکی از آن است که بروز معایب یک رویکرد و روی­ کار آمدن رویکردهای جدیدتر، به معنای جایگزینی کامل آن با رویکردهای قدیمی نبوده و به همین دلیل در حال حاضر سیستم مدیریت عمومی معاصر در جهان، منتج شده از ادغام مدل­های وبر، NPM و EDGE در سیستم ­های حکمروایی شهری بوده و هر سه این مدل ­ها در یک هم­زیستی مسالمت آمیز با یکدیگر قرار دارند. به همین منتقدین سیستم های مدیریت عمومی در جهان، این سیستم­ ها را مخلوطی از میراث فرهنگی به­ جای مانده از گذشته می باشد که در اجرا مشابه با مدل NPM و در فرآیند مشابه با مدل EDGE می باشد.

علاوه بر این، ۵۰ سال استفاده از کامپیوتر، ۲۰ سال استفاده از اینترنت و ۱۰ سال استفاده از رسانه ­های اجتماعی، یک طیف متنوع از فرهنگ­ های سازمانی ایجاد کرده است که در نهایت منجر به ایجاد ائتلافی از تمامی ایده­ های PPA گردیده است.

تهدیدات فرهنگی EDGE در عصر حاضر احتمالا منشاء داخلی دارند. چراکه طبقه جدیدی از متخصصان با دانش بروزشده و جدید، در سیستمی قدیمی که هنوز بر طبق اصول مدل وبر عمل می کند وارد شده اند. بدین ترتیب فرهنگ شرکت های بزرگ جهانی با بروکراسی و سرویس­ های اطلاعاتی هوشمند ترکیب شده و منجر به ورود خسارات بسیار به اعتبار مدل EDGE گشته است.

راه برون رفت از این شرایط، ایجاد یک راه خلاقانه برای کنترل نیروهای مخرب موجود در این مدل است. منظور از نیروهای مخرب در اینجا، تمامی ذی­نفعان و ذی­ نفوذانی می ­باشد که در مدل EDGE با یکدیگر به رقابت پرداخته و گاه در تضاد و تعارض با یکدیگر قرار می ­گیرند که از جمله آن ها می­توان به دولت و سازمان­های بزرگ، ارتش بزرگ هکرها، رهبران دولتی، مسئولین داده­ ها و مجرمان سایبری اشاره کرد.

در نهایت باید به این نکته اشاره کرد که توسعه مدل EDGE به ظرفیت برنامه ریزان به در نظر گرفتن تاثیرات فرهنگی بستگی دارد بگونه­ ای که این نیروها روندهای تکنولوژیک را تقویت کنند، نه اینکه بر خلاف آن حرکت کنند.

اقتباسی از مقاله:

Klossa, G. “Towards European Media Sovereignty: An Industrial Media Strategy to Leverage Data, Algorithms, and Artificial Intelligence.” (2019).

[۱] Essentially digital model of governance

[۲] Isocratic

[۳] Keep the state nodal obligation

[۴] Weberian

[۵] Progressive-era public administration

[۶] New public management