تیغ آفتاب و قیمت سهام (قسمت اول)

اقتصاد رفتاری, اقتصاد سیاسی, برنامه‌های انجام شده, حوزه های تخصصی, کانال اقتصاد رفتاری

همان‌طور که تجربه روزانه و مطالعات علمی روانشناسی نشان داده است، نور خورشید بر خلق تأثیرگذار است. اما آیا نور خورشید بر بازار سهام نیز تأثیر می‌گذارد؟ چقدر احتمال دارد که موضوعی بی‌ربط مثل هوای آفتابی یا ابری و بارانی بتواند بر تغییرات بازار سهام اثر بگذارد؟ بازار کارآی سنتی می‌گوید خیر، به‌هیچ‌وجه ممکن نیست.

انسان عقلانی در تصمیم‌گیری‌های خود دچار خطا نمی‌شود و اگر نور خورشید وجود داشته باشد، بر آب‌وهوا تأثیر می‌گذارد و به همین ترتیب می‌تواند بر کشاورزی و شاید بر سایر صنایع مرتبط با شرایط آب‌وهوایی اثرگذار باشد. اما مسئله اصلی آن است که در اقتصادهای مدرن که در آن کشاورزی به شکل سنتی آن، نقش کوچکی دارد، بعید به نظر می‌رسد که قیمت منطقی شاخص سهام بازار کشور را تحت تأثیر قرار دهد. دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که مالی رفتاری به آن می‌پردازد: نور خورشید بر خلق اثر می‌گذارد و هنگامی‌که مردم خلق مثبتی دارند، تمایل دارند چشم‌انداز آینده‌شان را خوش‌بینانه‌تر ارزیابی کنند. ادبیات پژوهشی در حوزه روانشناسی این حالت را تبیین می‌کند که در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم.

مطالعات انجام‌شده در حوزه روانشناسی به بررسی این مسئله می‌پردازد که چگونه هیجانات و احساسات بر تصمیم‌گیری‌های انسانی اثر می‌گذارند. هنگامی‌که افراد خلق مثبتی دارند یا به‌عبارت‌دیگر حال خوشی دارند، انتخاب‌های خوش‌بینانه‌تری می‌کنند. آن‌ها ارزیابی‌های مثبت بسیاری در موارد مختلف از قبیل رضایت از زندگی، رویدادهای گذشته، مردم و محصولات مصرفی از خود نشان داده‌اند. در مقابل هنگامی‌که افراد حال بدی دارند، بر مسائل منفی بیشتر تمرکز یا آن‌ها را بیشتر برجسته می‌کنند. در حقیقت خُلق اغلب بر قضاوت‌های نسبتاً انتزاعی اثر می‌گذارد که مردم هیچ اطلاعات خاصی در آن ندارند.

احساسات هم بر ارزیابی چشم‌انداز آینده و هم بر ارزیابی ریسک تأثیر می‌گذارد. مطالعات متعددی نشان داده‌اند هنگامی‌که افراد حال خوبی دارند، از قاعده سرانگشتی ساده‌سازی (simplifying heuristics) برای تصمیم‌گیری، بیشتر استفاده می‌کنند. علاوه‌براین، مطالعات بسیاری نیز گزارش کرده‌اند که حال بد، افراد را به درگیر شدن در فعالیت‌های تحلیلی دقیق تحریک می‌کند، درحالی‌که حال خوب، افراد را به حالت‌های کمتر نقادانه در پردازش اطلاعات سوق می‌دهد. افراد با خلق مثبت تمایل به ایجاد تداعی‌های غیرمعمول‌تری دارند، در حل مسائل خلاقانه بهتر عمل می‌کنند و انعطاف‌پذیری ذهنی بیشتری را نشان می‌دهند. احساسات به‌عنوان یک منبع مهم برای گرفتن اطلاعات زمینه‌ای از محیط به کمک انسان‌ها آمده است، درحالی‌که استفاده از آن همیشه راهگشای مسائل نیست.

منتشرشده در روزنامه دنیای اقتصاد به تاریخ ۲۰ دی ۱۳۹۶