بسته مداخله سیاستی برای ساترا و تنظیم‌شوندگان در حوزه سوپراپلیکیشن های بومی

بسته مداخله سیاستی برای ساترا و تنظیم‌شوندگان در حوزه سوپراپلیکیشن های بومی


دیدگاه تخصصی
حوزه سیاستی : حکمرانی عصر دیجیتال
سال نشر : تیر 1400



ساترا و سوپراپلیکیشن­های بومی

ظهور فناوری­های تحول­آفرین(Disruptive) نه تنها نظام­های مرسوم تنظیم­گری و مقررات­گذاری، بلکه رژیم­های نوآوری جهانی را نیز با تغییرات مخرب و بنیان­برافکن روبرو کرده است. مادامی که نهادهای تنظیم­گر چندگام از روندهای فناورانه روز جهان و در یک کلام آنچه در بازار اقتصاد دیجیتال می­گذرد عقب­تر هستند، تلاش­ آن­ها برای دفاع از منفعت عمومی(اعم از ملی، شهروندی و ...) در برابر نفع خصوصی(سود اقتصادی) لاجرم مذبوحانه خواهد ماند. از سوی دیگر، نوآوری که عامل اصلی رشد اقتصادی بلند مدت و درآمد سرانه محسوب می­شود با تداوم شکاف میان رگولاتوری و فناوری­های نوظهور هر لحظه خطر اتخاذ تصمیمات رادیکال و یک­جانبه نهادهای تنظیم­گر در سطح ملی و بین­المللی را احساس می­کند. اگرچه نوآوری­های فردی می­تواند اقتصاد و جوامع را به طرز چشمگیری تحت تأثیر قرار دهد، این نوآوری­های فناورانه در عین حال، محصول رژیم­های نوآوری در اقتصاد ملی هستند. این یادداشت بررسی می­کند چگونه تغییرات مخرّب و انقلابی ناشی از فناوری­های نوظهور در حوزه اطلاعات و ارتباطات همزمان با اثرگذاری بر رژیم­های نوآوری ملی، حاکمیت اقتصادی جهانی و نظام­های تنظیم­گری ملی را وادار به تغییر شکل و تکامل ساختاری می­کند.

سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر (ساترا) به عنوان تنها نهاد تنظیم­گر زیست­بوم رسانه­های برخط صوتی و تصویری، نماینده و ضامن تحقق منافع عمومی در این حوزه محسوب می­شود. سوپراپلیکیشن­ها به عنوان یکی از تازه­ترین تحولات انقلابی دنیای دیجیتال امروز، در طول یک دهه اخیر با ظهور از شرق آسیا و توسعه به سایر نقاط جهان به طور اساسی در حال دگرگون ساختن زنجیره ارزش محصولات دیجیتال و زیست­بوم فناوری بوده­اند. با ادامه این روند، ورود جدی مصادیق آن به کشور(شکل­گیری سوپراپلیکیشن­های بومی از سال 1396) و تحت الشعاع قرار گرفتن بازار رسانه­های نوین(پلتفرم­های صوت و تصویر فراگیر)، به نظر می­رسد اتخاذ سیاست مناسب در قبال این زیست­بوم نوظهور-که توأمان ظرفیت­ها و تهدیدهایی را پیش­روی منافع عمومی و ملی قرار می­دهد- بیش از همیشه احساس می­شود. اگرچه به طور سنتی ساترا با بهره مندی از تجربیات اندوخته شده طی سالیان متمادی در سازمان صدا و سیما، مسئول تنظیم گری رسانه­های نوین قلمداد می­شود، در دنیای سوپراپ­ها دایره و قلمرو تنظیم­گری لاجرم به طور جدی به لایه­های دیگر زنجیره ارزش همچون: زیرساخت، اپراتورهای تلفن همراه و پلتفرم­های تجمیع­کننده نیز گره می­خورد. بر این اساس، علیرغم ارزش قابل­توجه تجربیات اندوخته این سازمان در زمینه فضای مجازی و رسانه های مبتنی بر آن، تمایز اساسی سوپراپلیکیشن­ها با نسل قدیم پلتفرم­های دوطرفه و چندطرفه برای هیچ کس پوشیده نیست چه اینکه این موجودیت­ شرقی آشکارا با میزبانی از دو یا چند پلتفرم حول یک سرمایه مرکزی عملا به ادغام عمودی که در گذشته(و بر اساس پارادایم تنظیم­گری غالب) در محدوده ممنوع-یا دست­کم پرمخاطره- برای بنگاه­های تجاری جای می­گرفت، رسمیت تجاری می­بخشد.  در حال حاضر و طبق بحث­های ارائه شده تا این مرحله از پروژه، روبیکا، اسنپ، ایرانسل من، آپ و کافه بازار خط مقدم سوپراپلیکیشن­های ایرانی را تشکیل می­دهند که مطابق با آمارهای رسمی جمعا بیش از 40 میلیون کاربر منحصربه­فرد جامعه دیجیتالی ایران به نصب فعال آن­ها مبادرت ورزیده­اند.   

آنچنان که در خروجی­های پیشین مورد ادعا قرار گرفت، تنظیم‌گری در عصر سوپراپلیکیشن­ها، ابعاد تازه­ای به خود می­بیند چنانکه بهره­برداری از کلان­داده، ذائقه­سنجی داده­محور مخاطبان، مدل­های تبلیغات دیجیتال هدفمند در مقیاس گسترده و نظایر آن کمینه امکاناتی هستند که صاحبان سوپراپ به راحتی و در کمترین زمان ممکن پس از فاز توسعه فنی و دستیابی به توده بحرانی می­توانند در دسترس خود ببینند. سوپراپ­ها تا جایی که آخرین شواهد برآمده از چین، ژاپن، اندونزی و هند(اصلی­ترین کشورهای میزبان این پدیده) گواهی می­دهد، به سرعت به امکانات پرداخت­های مالی خرد و کیف پول اختصاصی مجهز می­شوند، از طریق ایجاد شبکه اجتماعی یا بازارگاه­ها کاربران خود را وفادار می­سازند و به ابرپلتفرمی برای میزبانی ساخت­یافته از بازیگران خرد و عمدتا تازه­وارد به بازار در حوزه­های پرمخاطب نظیر: بازی، برنامه­های کاربردی، رسانه­های اجتماعی و امثالهم تبدیل می­گردند. از این رو، سند حاضر به عنوان یک توصیه­نامه سیاستی قصد دارد با در نظر گرفتن ابعاد مختلف تنظیم­گری سوپراپلیکیشن­ها از صیانت از داده و حریم خصوصی گرفته تا رابط و تجربه کاربری و مدل کسب و کار از منظر توسعه­ای محورهای اصلی نقشه راه ساترا در مواجهه با سوپراپلیکیشن­های بومی را در قالب چهار بسته سیاستی ترسیم نماید.   

ادامه این گزارش را میتوانید از اینجا دنبال کنید.