اصلاح الگوی نظام وظیفه

مطالعات اصلاح الگوی نظام وظیفه تلاش می‌کند به سه مساله کلیدی این حوزه پاسخ دهد:

1. فلسفه وجود سربازی اجباری چيست و چرا نظام ارتش حرفه‌ای در ايران گزينه مناسبی به شمار نمی‌رود؟
2. به چه دليل راهکارهايی که تا به اکنون ارائه گشته‌اند الگوهايی ناموفق بوده‌اند؟
3. ارائه يک راهکار متناسب براي تعديل و شايد حل مشکلات نظام‌وظيفه
برای پاسخ به این سوالات ابتدا اهداف این قانون مورد بررسی قرار می‌گیرد. بر اساس قانون اهداف دوره وظيفه عمومی را مي‌توان در دو مورد (الف)‌ تأمين نيروی لازم به‌منظور تأمين امنيت کشورو (ب) ارائه آموزش‌های نظامی به آحاد جامعه خلاصه نمود.
با اين ‌وجود در این مطالعات نشان داده شده است که رويکرد ارتش حرفه‌ای به دلایل مختلفی در کشور در کوتاه‌مدت قابلیت اجرا نخواهد داشت. ضمن آنکه ازآنجايی‌که اولاً تعداد مشمولان نظام‌وظيفه بيش از سربازان وظيفه موردنياز نيروهاي مسلح بوده و ثانياً بسياری از آن‌ها (ازجمله دارندگان مدارک تحصيلی بالا) قابل‌استفاده در نيروهای عملياتی نظامی نيستند، عموماً الگوهايی چون به‌کارگيری مشمولان اضافی در مراکز صنعتی و اداری (که در مورد ناکارايی آن، چه ازلحاظ منطق اقتصادی و چه ازلحاظ تجربی بحث‌های زيادی شده است) و يا معافيت‌های فله‌ای و فاقد منطق استوار (که مهم‌ترين مشکل آن رفتار غيرعادلانه بين آحاد جامعه است) استفاده‌شده است که نتيجه آن ناکارايی و نارضايتی است. همچنين سياست فروش سربازی در دهه گذشته که اساساً در راستای تأمين کسری بودجه دولت انجام گرفت عملاً حس بی‌عدالتی و واکنش‌های شديد اجتماعی را به همراه داشت.
در این راستا راهکار پیشنهادی این مطالعه که به نظر می‌رسد بتواند مشکلات این بخش را تا حد مناسبی تعديل نمايد معرفی هر دو نوع مدل ماليات بر افراد و ماليات بر اموال برای تأمين هزينه‌های تأمين امنيت به‌عنوان يک کالاي عمومي و ايجاد امکان انتخاب براي افراد است. درواقع افراد اجازه داشته باشند به‌منظور تأمين هزينه‌های دفاعی کشور بين دادن اعزام به خدمت (در قبال دریافت حقوق مکفی) و ماليات امنیت انتخاب نمايد. ولی اين ماليات نقدی به‌گونه‌ای پرداخت نمی‌شود که ايجاد حس نابرابری در ميان آحاد ملت کند زیرا درآمد حاصل از اين ماليات به کسانی داده می‌شود که گزينه اعزام به خدمت را انتخاب کرده‌اند. همچنين مقداری از اين ماليات می‌تواند برای بهبود وضعيت سربازخانه‌ها و آموزش سربازها به کار برود. به‌عبارت‌ديگر، آن‌هايی که گزينه ماليات نقدي را انتخاب می‌کنند، دستمزد آن‌هايی که گزينه اعزام به خدمت را انتخاب کرده‌اند را خواهند پرداخت و دوران خدمت آن‌ها را پربارتر خواهند کرد. در اين صورت، کسانی که به خدمت اعزام می‌شوند از دستمزد بالا برخوردار خواهند شد، که در آن‌ها ايجاد انگيزه کرده، و احساس مثبت‌تری نسبت به گذراندن وقت خود در سربازی خواهند داشت. از طرفی، افرادی که به دليل تحصيلات يا فرصت‌های شغلی و يا برخورداری از تمول مالي ترجيح می‌دهند ماليات را به‌صورت نقدی پرداخت کنند نيز راضی خواهند بود. در عين حال در این مطالعه پيشنهاد شده است که صندوقی برای ارائه تسهيلات به متقاضيان پرداخت نقدی اين ماليات ايجاد شود تا اگر افرادی هستند که به هر دليل در حال حاضر تمکن پرداخت نقدی را ندارند، اما انتظار درآمد مکفی در آينده را دارند، بتوانند از مزايای عدم حضور مستقیم منتفع شوند.