اخبار جعلی در بحران کرونا و نقش نهادهای تنظیم گر

در زمان بحران، رسانه‌ها نقش مضاعفی در شکل‌دهی به افکار عمومی دارند؛ به طوری که، تاریخچه و شهرت و تعداد بالای مخاطبان یک رسانه می‌تواند عاملی در راستای افزایش حمایت مردمی از حاکمیت و اعتماد سازی گردد و برعکس با عدم کنترل و نظارت بر آن وسیله‌ای برای ایجاد واهمه، ترس، تشویش اذهان عمومی و نتیجتا بر هم زدن نظم و امنیت عمومی شود. همچنین، رسانه میتواند نقش مهمی در اطلاع رسانی و بیان ضروریات در هنگام بحران داشته باشند. به این دلیل، بسیاری از کشورها در نظام قانونگذاری رسانه‌ای خود در حوزه ارتباطات بحران تمهیداتی اندیشیده‌اند تا در صورت وقوع بحران کمترین آسیب به منافع عموم وارد آید و نظام حکمرانی برای انجام وظایف خود در پیشگاه مردم به خوبی حاضر گردد.

برنامه‌ی «سلام، صبح بخیر» در صبح ۱۷ اسفند ۹۸ در بخش فناوری خود میزبان مدیر اجرایی آزمایشگاه داده و حکمرانی و تحلیلگر اندیشکده حکمرانی شریف بود. در این گفتگو احمد رونقی به تبیین سه نقش متفاوت در ارتباطات بحران پرداخت. به بیان او، مردم، رسانه‌ها و حاکمیت سه ضلع عرصه‌ی تنظیم‌گری رسانه‌ها در حوزه‌ی انتشار اخبار هستند. مردم گیرنده‌ی اخبار هستند و در نفع و ضرر صحّت اخبار دریافتی‌شان سهیم‌اند. رسانه‌ها وظیفه‌ی ذاتی تولید و انتشار خبر را بر عهده داشته و بر محور اقتصاد برآمده از بازار محتوا در این حوزه به فعالیت می‌پردازند. حاکمیت نیز نماینده‌ی دغدغه‌های مردم است تا نظم اجتماعی و امنیت آن حفظ گردد.

محقق حکمرانی داده-محور با اشاره به چرایی اهمیت پرداختن به ارتباطات بحران، آثار تخریبی دروغ و اخبار جعلی در فضای مجازی به‌خصوص در شرایط بحران را از مهم‌ترین  آثار سوء عدم تنظیم‌گری در این حوزه دانست. به عقیده او سرعت بالای تغییرات در عصر دیجیتال امکان و قدرت کنترل چنین محتواهایی را کاهش می‌دهد و نیاز به بهره‌مندی از فناوری برای تنظیم‌گری فناوری را گوشزد می‌کند.

ایشان در این نشست از نقش نهادهای تنظیم‌گر به‌عنوان بازی‌سازان ارتباط مردم، رسانه‌ها و حاکمیت نام برد. ایشان Ofcom در انگلیس، و نهادهای مشابه در اتحادیه اروپا، اسپانیا و FTC ایالات متحده را نمونه‌ای از این نهادها عنوان کردند. در ایران نیز ساترا، سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی، متولی تنظیم‌گری این حوزه است.

وی با مرور جلسه‌ی اخیر نهاد تنظیم‌گر اتحادیه اروپا و نمایندگانی از گوگل، توییتر، فیس‌بوک و … درباره‌ی مقررات انتشار محتوا در بحران ویروس کرونا به الزامات ابلاغی آن پرداخت. معرفی منابع صحیح دریافت اطلاعات حوزه‌ی سلامت، حذف محتوای نامناسب و اخبار جعلی، و حذف تبلیغاتی که مستقیما به روش‌های درمانی ویروس کرونا می‌پردازند از جمله الزامات اتحادیه اروپا برای این رسانه‌ها است. علاوه بر این، عملکرد نهاد تنظیم‌گر ارتباطات در روسیه در راستای جلوگیری از انتشار محتواهای نامربوط و مخرب در روسیه از جمله اقدامات بین‌المللی کشورها برای مقابله با اخبار جعلی ویروس کرونا است.

به بیان پژوهشگر فناوری‌های سیاست‌یار، یکی از روش‌های مهم تشخیص و جلوگیری از انتشار اخبار جعلی در بحران‌ها بهره‌مندی از ترکیب هوش مصنوعی و عامل انسانی در شناسایی اخبار جعلی، مدل سازی شبکه انتشار آن و جلوگیری از اشاعه اخبار جعلی و اطلاعات گمراه‌کننده است. در این روش Fact Checker ها نقشی اساسی ایفا می‌کنند.

در جمع‌بندی، محقق حکمرانی عصر دیجیتال، وظایفی برای مخاطبین اخبار و مردم بیان کرد. به عقیده‌ی او، در زمان بحران باید به اخباری که به‌دستمان می‌رسد شک کرده و آن را با وب‌سایت‌های معتبر و مرجع تطابق دهیم. ضمنا بر عهده‌ی همگان به‌خصوص فعالین فضای مجازی است که هر خبری را Forward نکنند و نسبت به شنیدن و دیدن اخبار جعلی و اطلاعات غلط منفعل نباشد؛ بلکه، فعالانه واکنش نشان داده و غلط بودن آن را یادآور شوند.

.h_iframe-aparat_embed_frame{position:relative;}.h_iframe-aparat_embed_frame .ratio{display:block;width:100%;height:auto;}.h_iframe-aparat_embed_frame iframe{position:absolute;top:0;left:0;width:100%;height:100%;}