احراز هویت دیجیتال (KYC) چیست؟

همه ما میدانیم که در هنگام روبرویی با مسئله ای جدید، انتظار اینکه تمامی ابعاد و جوانب آن پدیده از قبل پیش بینی شده و برای آن چاره اندیشی شده باشد، خیالی بیش نیست. ظهور و بروز اینترنت در جامعه بشری نیز از این قاعده مستثنی نبوده و حتی به ضرس قاطع می توان گفت که کشف طریقه برخورد و کنترل آن، بیش از هر پدیده دیگری برای انسان ها چالش آفرین بوده است. این بدان معناست که از زمان ورود اینترنت به زندگی روزمره انسان ها تا همین امروز، نه تنها طریقه مدیریت فضای مجازی به یک فرآیند ثابت جهانی و از پیش تعیین شده تبدیل نشده است، بلکه هر روز و حتی هر ساعت ابعاد و جوانب جدیدتری از آن کشف می گردد که به هیچ وجه از قبل برای آن چاره اندیشی نشده و بدین ترتیب سیاستگذاران و اندیشمندان را به ارائه راه حلی درخور برای حل و یا لااقل تعدیل آن چالش وا می دارد.

احراز هویت دیجیتال نیز یکی از آن راه حل هایی است که در چند سال اخیر مطرح شده و به نوعی سعی در حل دو چالش اصلی در زندگی روزمره انسان ها داشته است. چالش اول مرتبط با جعل هویت افراد در فضای مجازی است که به خوبی با آثار منفی آن برای افراد و سازمان ها آشنا هستیم و بررسی ابعاد و جوانب آن در این مقال نمی گنجد. چالش دوم نیز مربوط به دسترسی آزادانه تمامی گروه های سنی به تمامی محتواها و خدماتی است که در فضای اینترنت وجود داشته و با بروز نگرانی های بسیاری از سوی والدین و صاحبین پلتفرم ها مواجه گردیده است. در این رابطه حتما با اخطارهای محدودیت سنی در دسترسی به برخی از سایت ها برخورد داشته اید. به عنوان مثال، پلفترم لایکی (likee) به عنوان بستری محبوب برای به اشتراک گذاری ویدئو، محدودیت سنی ۱۶ سال را برای استفاده از خدمات لایو لحاظ کرده است. در این راستی، فناوری احراز هویت دیجیتال است که می تواند به عنوان یک اهرم در پیاده سازی این سیاست و جلوگیری از دسترسی کودکان زیر ۱۶ سال به این خدمات موثر واقع گردد و در صورتی که این فناوری از کارایی کافی برخوردار نباشد، سیاست نامبرده تنها در حد یک خط نوشته بی مصرف باقی خواهد ماند.

با این حال، آنچه که اهمیت این پدیده، یعنی احراز هویت دیجیتال را بیش از پیش آشکار ساخت، شیوع بیماری همه گیر کرونا بود که در طی آن، کاهش مراجعه حضوری افراد به سازمان ها، نقشی حیاتی در حفاظت از سلامت انسان ها ایفا کرد. در این سال، که سازمان ها و موسسات از هر روشی برای کاهش وابستگی مکانی در ارائه خدمات به مشتریان خود استفاده می کردند، احراز هویت دیجیتال با اقبال بسیار زیادی مواجه گردید. بدین ترتیب هدف اصلی این نوشتار، بررسی جزیی تر این پدیده نوظهور به منظور آشنایی بیشتر با ابعاد و جوانب مختلف آن می باشد.

سه فناوری کلیدی در فرآیند احراز هویت دیجیتال

بررسی تجربیات شرکت های موفق دنیا در بحث احراز هویت دیجیتال، حاکی از آن است که فناوری های هوش مصنوعی، بلاکچین و بایومتریک، نقشی کلیدی در توسعه و بسط راه حل های مربوطه داشته اند. در ادامه به بررسی مختصر نقش هریک از این فناوری ها در فرآیند احراز هویت دیجیتال می پردازیم.

• تکنولوژی هوش مصنوعی

هوش مصنوعی بستر بسیاری از فناوری های جدید در فرآیند احراز هویت دیجیتال بوده و از شاخه های بسیاری مانند یادگیری ماشین، پردازش زبان طبیعی، شبکه های عصبی و منطق فازی تشکیل شده است. این فناوری ها به سیستم ها اجازه تفکر و استنتاج داده و درصد خطای این استنتاج ها می تواند با مرور زمان کاهش یابد. هوش مصنوعی در فرآیند احراز هویت دیجیتال می تواند در زمینه تشخیص گفتار، تشخیص چهره، تشخیص هویت از روی صدا، لب خوانی و … مورد استفاده قرار بگیرد.

• فناوری های بایومتریک

فناوری های بایومتریک، از طریق حالات چهره از جمله بینی، گوش و …، به تشخیص سن، لب خوانی، تشخیص گفتار و گوینده می پردازند. در این میان، فناوری تشخیص سن از طریق عکس سلفی، به عنوان یکی از روش های بایومتریک، با اقبال بسیار زیادی مواجه شده که دلیل اصلی آن را می توان حفظ حریم خصوصی و امنیت کاربران و همچنین سهولت کاربر در فرآیند احراز هویت آنلاین دانست.

با این حال، با توجه به اینکه پایه و اساس این روش بر تکنولوژی یادگیری ماشین استوار شده است، یکی از تهدیدات اساسی که میزان کارآمدی و صحت نتایج این فناوری را تحت تاثیر قرار می دهد، احتمال وجود سوگیری های شناختی در سیستم است. سوگیری های شناختی در واقع خطاهای ذهنی هستند که می توانند منتج به گرایش، نگرش و باورهای غلط شده و در فرآیندهای استدلال، تصمیم گیری و ارزیابی، تاثیرات منفی به همراه داشته باشد. به بیانی ساده تر، وجود سوگیری های شناختی در فرآیند تشخیص سن می تواند تیره بودن رنگ پوست را نشانه ای از سن بالا در نظر بگیرد که به واقع نتایج تحیل را با خطاهای فاحش بسیاری مواجه خواهد کرد. با این حال راه حل جلوگیری از بروز سوگیری های شناختی در این فناوری، افزایش طیف داده های وروی به ماشین و آموزش تمامی عوامل و ویژگی های تاثیرگذار بر سن افراد است که می تواند خطر بروز اشتباه در تخمین سن افراد را تا حد قابل قبولی کاهش دهد.

• فناوری بلاکچین

استقبال زیاد از تکنولوژی بلاکچین در حوزه رگ تک یا همان فناوری های تنظیم یار، به دلایل متعددی رخ داده که از جمله آنها می توان به توانمندسازی شرکت ها در انطباق سریع با تغییرات ایجاد شده اشاره کرد. با این حال، این تکنولوژی در حوزه احراز هویت دیجیتال نیز با اقبال زیادی مواجه شده است که سرعت بالای تایید هویت مشتریان، حذف فرآیندهای تکراری، امکان یکپارچه سازی اطلاعات مشتریان در یک بستر واحد، عدم امکان دستکاری و یا تحریف اطلاعات و در نهایت امنیت بالا و ریسک پایین حذف اطلاعات را می توان از دلایل اصلی اقبال گسترده آن در حوزه احراز هویت دیجیتال برشمرد.

در این فرآیند، همه مشتریان دارای یک کد دیجیتالی منحصر به فرد بوده و تمامی شرکت های مالی موظف به بارگذاری اطلاعات مربوط به مشتریان خود در این بستر هستند. تا پیش از این، فرآیند انطباق اطلاعات مشتریان شغلی بسیار پر هزینه و زمان بر بوده و به صورت دستی انجام می گردید. تحقیقی که توسط تامسون رویترز صورت گرفته است اثباتی بر این مدعا می باشد، چراکه مشخص گردید موسسات مالی تا پیش از این فناوری، سالانه بالغ بر ۵۰۰ میلیون دلار در حوزه احراز هویت انلاین هزینه کرده اند. به بیانی دیگر، هر شرکت مالی به طور متوسط ​​۲۶ روز از  سال ۲۰۱۷ را صرف ارائه اطلاعات نظارتی در حوزه احراز هویت دیجیتال کرده است.

بنابر این می توان گفت که استفاده از بلاکچین در فرآیند احراز هویت دیجیتال، نه تنها می تواند در جلوگیری از ورود اطلاعات تکراری کاربران به سیستم موثر واقع گردد، بلکه تسهیل فرآیند به روزرسانی یکپارچه اطلاعات کاربران، به واسطه استفاده از قابلیت دفاتر توزیع شده را نیز به ارمغان می آورد و این دلیل اصلی محبوبیت استفاده از آن در ابتکارات احراز هویت دیجیتال می باشد.در این رابطه، با توجه وسعت استفاده از تکنولوژی بلکچین در فرآیند احراز هویت دیجیتال، شایسته است که یکی از تجربیات موفق این حوزه را مورد شرح و بررسی دقیق تر قرار دهیم.

مرور یک تجربه موفق؛ استفاده از بلاکچین در فرایند احراز هویت سازمان سوئیفت

سازمان سویفت ((SWIFT که در واقع جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی نام دارد، در دسامبر سال ۲۰۱۴ سامانه احراز هویت دیجیتالی را راه اندازی کرد که بر مبنای تکنولوژی بلاکچین توسعه و بسط داده شده بود. مهمترین ویژگی های این سامانه به قرار زیر بودند:

• این سامانه در میان تمامی اعضای سازمان سوئیفت مشترک بوده و تمامی شعب بانک ها حداقل یک نسخه از اطلاعات مروبط به هویت مشتریان بانک های دیگر را در اختیار دارند.
• در صورت ایجاد هرگونه تغییر در اطلاعات مشتریان در هر یک از شعب بانک ها، این تغییرات به صورت آنی و در لحظه در تمامی نسخه های مشابهی که در اختیار سایر بانک ها هستند اعمال شده و از این طریق تمامی بانک ها می توانند لیست اطلاعات هویتی مشتریان خود را به صورت لحظه ای به روز رسانی کنند.

در سال ۲۰۱۴، سازمان سوئیفت موفق شده بود تا اطلاعات مشتریان ۱۱۲۵ “بانک” از ۷۰۰۰ بانکی که زیر پوشش سوئیفت بودند را با سایر بانک ها به اشتراک بگذارد. هر چند که این عدد تنها معادل با ۱۶ درصد از بانک های عضو سازمان سوئیف بود، با این حال به مرور زمان افزایش پیدا کرده و مطابق با گزارشات شبکه جهانی پرداخت، از سه ماهه چهارم سال ۲۰۱۹، علاوه بر بانک های عضو، برای تمامی ۲۰۰۰ “شرکتی” که با سازمان سوئیفت در ارتباط بوده اند نیز قابل دسترس گردیده است. این شرکت ها می توانند از بستر مربوطه برای بارگذاری، نگهداری و به اشتراک گذاشتن اطلاعات مشتریان خود استفاده کنند. بدین ترتیب به جای اینکه هر بانک برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز خود به صورت جداگانه با طرف های مقابل تماس بگیرد، می تواند به تمامی این اطلاعات به صورت مستقیم و متمرکز شده در یک مکان مشخص دسترسی پیدا کنند. در حال حاضر بیش از ۵۰۰۰ بانک در این سامانه فعالیت دارند.

جمع بندی

با توجه به اینکه اخیرا اهمیت استفاده از اینترنت و کاهش وابستگی مکانی مشتریان به سازمان ها برای دریافت خدمات بیش از پیش بر همگان آشکار گردیده است، شاهد تلاش های زیادی چه در عرصه عملی و چه در عرصه نظری کشورمان ایران، برای نیل به این اهداف و حفاظت بیشتر از سلامت مردم هستیم. با این حال، طراحی فرآیندی که به واسطه آن بتوان با صرف کمترین زمان و هزینه؛ هویت، سن، جنسیت، سوابق مالی و … مشتریان را ارزیابی کرده و مورد سنجش قرار داد موضوعی است که به هیچ وجه شایسته به حاشیه رانده شدن و یا کم توجهی نیست.

در این حین، همانند ادوار گذشته که در مواجهه با بسیاری از چالش های بشری، فناوری راه برون رفت و فائق آمدن بر چالش مربوطه را هموار کرده است، در این برهه زمانی نیز، ادغام تکنولوژی بلاکچین در فناوری احراز هویت دیجیتال، می تواند مفید فایده واقع گردد. به عبارت دیگر، استفاده از این تکنولوژی نه تنها می تواند در محافظت از داده های شخصی کاربران مورد استفاده قرار گیرد، بلکه امکان دستکاری و تغییر داده ها را به صفر رسانده، به روزرسانی داده های مربوطه را به صورت لحظه ای و آنی انجام داده و فرآیندهای تکراری در مسیر احراز هویت دیجیتال افراد در سازمان های مختلف را از میان بر میدارد. بدین ترتیب، با توجه به اینکه مزایای بهره گیری از این تکنولوژی در عرصه بشری شفاف گردید، باید سنجید که در کشور ایران تا چه اندازه و به چه صورتی می توان از این ظرفیت ها بهره برده و چگونه می توان راه حلی درخور به منظور مهار این چالش نوظهور پی گرفت.

منتشر شده در ماهنامه عصرتراکنش در تاریخ اول دی ماه ۱۳۹۹