نظام توسعه مسئولیت در تنظیم گری پلتفرم های رسانه ای صوتی و تصویری

مقدمه:

امروزه تمام حوزه‌های زندگی عمومی و خصوصی افراد تحت تأثیر پلتفرم‌های دیجیتال قرار دارد. ارتباط با نزدیکان، خرید و فروش، رزرو اقامتگاه، آموزش، خدمات دولتی، حمل و نقل و مواردی از این دست کارهای روزمره‌ای را تشکیل می‌دهند که انجام آنها با پلتفرم‌های دیجیتال گره خورده است. پلتفرم‌ها به تمام بدنۀ جوامع از نهادهای دولتی گرفته تا مبادلات اقتصادی و نمودها در عرصه ی اجتماعی و فرهنگی نفوذ کرده‌اند و باعث شده‌اند شکل ادارۀ کشورها و زندگی مردم تغییر کند (حسنی و کلانتری،1399). قبل از ظهور پلتفرم‌ها، ابزارهای ارتباط جمعی نقش بازنمایی از جامعه و یا تزریق اطلاعات به جامعه را داشتند. همچنین افراد معدودی تعیین‌کنندۀ اطلاعاتی بودند که قرار بود برای عموم مردم منتشر شود. اما بواسطۀ پتلفرم‌ها تمام اشخاص در تولید و انتشار اطلاعات نقش دارند و قسمت قابل توجهی از واقعیت زندگی افراد در پلتفرم‌ها شکل می‌گیرد. به همین دلیل است که متختصصان برای توصیف جوامع امروز از اصطلاح «جامعۀ پلتفرمی» استفاده می‌کنند، یعنی عملکرد پلفترم‌ها بازنمایی جامعه نیست، بلکه آنها در تولید و شکل‌دهی به ساختارهای اجتماعی نقش دارند (ون‌دایک و دیگران،2018:2). همانطور که فردریش هایک در سال 1945 گفته بود، یکی از مشکلات اصلی یک نظام اقتصادی این است که اطلاعات کافی از قیمت، تقاضا و موقعیت‌هایی که قابل استفاده‌ هستند در دسترس همه نیست و به همین دلیل بسیاری از فرصت‌ها از دست می‌روند، و یا کالاها با قیمت‌های غیرواقعی به فروش می‌رسند. با رشد وسائل ارتباط جمعی این مشکل رو به بهبودی رفت و با ظهور پلتفرم‌های دیجیتال که ساختار اطلاعاتی غیرمتمرکز دارند، این مشکل تقریبا حل شد. (روسوتو، 2018). ساختار پلتفرمی موجب می‌شود بازارهای زیادی همزمان در اختیار عموم افراد باشند تا بتوانند قیمت‌ کالاها و خدمات را مقایسه کنند، کالاهای خود را برای عرضه به راحتی ارائه کنند و از تحولات بازار و فرصت‌های موجود آگاه شوند.

با این حال، نفوذ پلتفرم‌ها در جوامع چالش‌هایی را هم ایجاد کرده است. خدماتی که پلتفرم‌ها ارائه می‌دهند گاهی در تعارض با ارزش‌های و هنجارهای یک جامعه قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر آزادی بیان است و هرکس در آنها حق دارد مطالبی را دربارۀ موضوعات دلخواه خود منتشر کند. اما همین بستر می‌تواند باعث شود که افراد دست به انتشار محتواهای آسیب‌زننده مانند انتشار محتوای نامناسب برای کودکان بزنند. نکتۀ دیگری که حائز اهمیت است، این است که قوانین پلتفرم‌ها با قوانین کشورها یکسان نیست و مرزهای سایبری با مرزهای حاکمیت کشورها فرق دارد. پلتفرم‌ها بر حق حاکمیت دولت‌ها اثر گذاشته‌اند. خدمات و اطلاعاتی که پلتفرم‌ها می‌دهند، از کنترل دولت‌ها خارج است و به همین دلیل از قدرت حاکمیت دولت بر اطلاعات کاسته شده است (حسنی و کلانتری، 1399). در مثالی که ون‌دایک بیان می‌کند، پلتفرم ایر بی‌ان‌بی که کارکرد رزرو اقامتگاه دارد در هلند محدودیت‌های مقررات داخلی این کشور را رعایت نمی‌کرد. دولت هلند در پی این بود که اطلاعات موجران را داشته باشد و محدودیت زمانی برای اجارۀ اقامتگاه‌ها وجود داشته باشد. سرانجام با مذاکرات بسیار این پلتفرم قبول کرد از قوانین هلند تبعیت کند، اما مشکل حل نشد چون ایر بی‌ان‌بی تنها پلتفرم رزرو اقامتگاه نبود، چندین پلتفرم دیگر مانند ناین‌فلتز، ویمدو، بی‌ولکام و تریپ‌ادوایزر وجود داشتند که در حال فعالیت بودند و با قوانین خودشان اداره می‌شدند نه قوانین مورد تأیید دولت‌ هلند (ون‌دایک و دیگران، 2018:8).

دولت‌های مختلف تلاش داشته‌اند با تصویب قوانینی در رابطه با پلتفرم‌ها فعالیت آنها را در چارچوب معینی تنظیم کنند. به عنوان مثال فرانسه در سال 2016 قانون جمهوری دیجیتال را تصویب کرد که به موجب این قانون پلتفرم‌ها باید شفافیت بیشتری در عملکردهایشان از خود نشان بدهند. در همین سال ایتالیا طرحی برای افزایش صلاحیت و اختیار نهاد تنظیم‌گر تصویب کرد تا پلتفرم‌ها ملزم به شفافیت و رعایت رقابت منصفانه شوند(اکبری نوری، :201399). در لایحۀ قانونی جدید بریتانیا موسوم به «امنیت آنلاین» هم حدودی مانند اطمینان از عدم دسترسی کودکان زیر 18 سال به محتوای غیرمجاز برای پلتفرم‌ها تعیین شده است.

نگرانی‌هایی دربارۀ انحصار در بازار، عدم تقارن قدرت، سواستفاده از کودکان، اخبار جعلی، استفاده غیرمجاز از داده‌های شخصی، نفرت‌پراکنی، آسیب دیدن اشخاص ثالث و مواردی از این دست که در برخی پلتفرم‌ها رقم می‌خورد، باعث شده است یافتن حدود و ثغور معین برای عملکرد پلتفرم‌ها و تعیین مسئولیت‌هایی برای پلتفرم‌ها که در چارچوب آن به فعالیت ادامه دهند، ضروری به نظر برسد. بنابراین مسئله‌ای که جامعۀ پلتفرمی با آن روبه‌رو است این است که چگونه پلتفرم‌ها کارکردهای مثبت‌شان را افزایش و کارکرد منفی‌شان را کاهش دهند.

ادامه این گزارش را میتوانید از اینجا مطالعه فرمایید.