کابوس انفجار بمب نقدینگی در بازار ارز

جا خوش کردن نقدینگی مردم در بانک‌ها گر چه دستاورد تورم پایین را برای دولت رقم‌زده است، اما هرلحظه احتمال دارد که این نقدینگی به سمت بازارهای دیگر سرازیر شود. بازارهایی که شروع به حبابی شدن (افزایش شدید قیمت به دلیل تقاضای سفته‌بازانه) نمایند یا انتظار مردم حبابی شدن آن‌ها باشد، شانس بالاتری برای جذب این نقدینگی خواهند داشت. این امر، شکل‌گیری حباب را سریع‌تر و اندازه آن را بزرگ‌تر خواهد نمود. این اتفاق به‌قدری خطرناک و وحشت‌آفرین است که توسط مشاور محترم رئیس‌جمهور بمب ساعتی تورم لقب گرفته است.

متأسفانه به دلیل سیاست ارزی نامناسب در کشور ما، بازار ارز از استعداد بالاتری برای جذب نقدینگی فوق برخوردار است. بند بعدی به‌اختصار گریزی به این سیاست زده است.

نرخ ارز در حالت طبیعی رابطه مستقیمی با نرخ تورم دارد. به‌عنوان‌مثال، بالاتر بودن تورم داخلی از تورم آمریکا به این معنی است که کاهش قدرت خرید تومان بیشتر از کاهش قدرت خرید دلار بوده است. به‌بیان‌دیگر، ارزش تومان در برابر ارزش دلار کاهش‌یافته است. دولت‌ها عادت کرده‌اند که برای جلوگیری از این اتفاق، با تزریق ارزهای حاصله از فروش نفت به بازار، با این نیروی طبیعی مقابله نمایند. پایین نگه‌داشتن تصنعی نرخ ارز، منجر به ذخیره شدن این نیرو مانند فنری فشرده خواهد شد. هرگاه چند سال متوالی باوجود تورم، بانک مرکزی نرخ ارز را ثابت نگه دارد، مانند این است که فنر مذکور را فشرده‌تر کرده است. پس از چند سال، معمولاً بانک مرکزی دیگر ارزی بابت ثابت نگه‌داشتن فنر مذکور یا فشرده‌تر کردن آن نخواهد داشت. در این شرایط باید انتظار رها شدن فنر (شوک ارزی) را داشته باشیم.

دو روز گذشته متأسفانه، اتفاق نامیمونی در بازار ارز افتاد: صعود ناگهانی قیمت دلار و سایر ارزها. این امر، اگر ادامه یابد، سیگنالی قوی به صاحبان سپرده‌های بانکی مبنی بر شروع آزاد شدن فنر نرخ ارز و ایجاد حباب در آن خواهد فرستاد. متعاقباً در غیاب تنظیم‌گری مناسب بازار ارز، باید به‌شدت نگران انفجار مهیب نقدینگی در این بازار باشیم. امری که دستاورد تورمی دولت را نیز با تهدید جدی مواجه خواهد نمود.

عده‌ای افزایش ناگهانی نرخ ارز را به انتظارات شکل‌گرفته در اثر افزایش قیمت ارز در بودجه سال آتی نسبت می‌دهند. اگر چنین استنباطی منطبق بر واقعیت باشد، باید به دست‌اندرکاران دولتی دست‌مریزاد گفت!

حجم نقدینگی مدتی است که از مرز ۱۳۰۰ میلیارد تومان گذشته است. ازآنجاکه رکود عمیقی بر اقتصاد حاکم است، بیشتر صاحبان این نقدینگی ترجیح داده‌اند که پولشان را در بانک‌ها بگذارند و به نرخ‌های سود عمدتاً بالای ۲۰ درصد قناعت کنند. به همین دلیل، این نقدینگی در بانک‌ها مانده و تاکنون وارد اقتصاد نشده است. این امر یکی از دلایل اصلی عدم افزایش تورم باوجود افزایش نقدینگی بوده است.

جا خوش کردن نقدینگی مردم در بانک‌ها گر چه دستاورد تورم پایین را برای دولت رقم‌زده است، اما هرلحظه احتمال دارد که این نقدینگی به سمت بازارهای دیگر سرازیر شود. بازارهایی که شروع به حبابی شدن (افزایش شدید قیمت به دلیل تقاضای سفته‌بازانه) نمایند یا انتظار مردم حبابی شدن آن‌ها باشد، شانس بالاتری برای جذب این نقدینگی خواهند داشت. این امر، شکل‌گیری حباب را سریع‌تر و اندازه آن را بزرگ‌تر خواهد نمود. این اتفاق به‌قدری خطرناک و وحشت‌آفرین است که توسط مشاور محترم رئیس‌جمهور بمب ساعتی تورم لقب گرفته است.

متأسفانه به دلیل سیاست ارزی نامناسب در کشور ما، بازار ارز از استعداد بالاتری برای جذب نقدینگی فوق برخوردار است. بند بعدی به‌اختصار گریزی به این سیاست زده است.

نرخ ارز در حالت طبیعی رابطه مستقیمی با نرخ تورم دارد. به‌عنوان‌مثال، بالاتر بودن تورم داخلی از تورم آمریکا به این معنی است که کاهش قدرت خرید تومان بیشتر از کاهش قدرت خرید دلار بوده است. به‌بیان‌دیگر، ارزش تومان در برابر ارزش دلار کاهش‌یافته است. دولت‌ها عادت کرده‌اند که برای جلوگیری از این اتفاق، با تزریق ارزهای حاصله از فروش نفت به بازار، با این نیروی طبیعی مقابله نمایند. پایین نگه‌داشتن تصنعی نرخ ارز، منجر به ذخیره شدن این نیرو مانند فنری فشرده خواهد شد. هرگاه چند سال متوالی باوجود تورم، بانک مرکزی نرخ ارز را ثابت نگه دارد، مانند این است که فنر مذکور را فشرده‌تر کرده است. پس از چند سال، معمولاً بانک مرکزی دیگر ارزی بابت ثابت نگه‌داشتن فنر مذکور یا فشرده‌تر کردن آن نخواهد داشت. در این شرایط باید انتظار رها شدن فنر (شوک ارزی) را داشته باشیم.

دو روز گذشته متأسفانه، اتفاق نامیمونی در بازار ارز افتاد: صعود ناگهانی قیمت دلار و سایر ارزها. این امر، اگر ادامه یابد، سیگنالی قوی به صاحبان سپرده‌های بانکی مبنی بر شروع آزاد شدن فنر نرخ ارز و ایجاد حباب در آن خواهد فرستاد. متعاقباً در غیاب تنظیم‌گری مناسب بازار ارز، باید به‌شدت نگران انفجار مهیب نقدینگی در این بازار باشیم. امری که دستاورد تورمی دولت را نیز با تهدید جدی مواجه خواهد نمود.

عده‌ای افزایش ناگهانی نرخ ارز را به انتظارات شکل‌گرفته در اثر افزایش قیمت ارز در بودجه سال آتی نسبت می‌دهند. اگر چنین استنباطی منطبق بر واقعیت باشد، باید به دست‌اندرکاران دولتی دست‌مریزاد گفت!