معجزه فناوری در تایوان

در شرایط بحران برخی تصورات به‌صورت عمومی در میان سیاست‌گذاران و مسوولان تصمیم‌ساز رواج پیدا می‌کند؛ از جمله اینکه در برابر بحران غافلگیر شده‌ایم بنابراین نمی‌توان از دولت انتظار مواجهه سیاستی نظام‌مند با مساله را داشت؛ برای مثال، باید صبر کرد تا با گرم شدن هوا شیوع کووید-۱۹ کاهش یابد.

وانگهی، در این تصور عمومی موضوع ظرفیت محدود بیمارستان‌ها و مراکز درمانی لحاظ نمی‌شود، به‌طوری که در صورت تداوم شیوع کرونا و افزایش تعداد مبتلایان این احتمال وجود دارد که دولت‌ها بالاجبار برای نگهداری مبتلایان و غربالگری دست به دامان بسیج سایر اماکن عمومی همچون مدارس، فرودگاه‌ها و… شوند.

این مساله در حالی می‌تواند رخ دهد که در کنار فقدان جدی عرضه تجهیزات پزشکی در بازار، حجم بالای بیماران عملا به معنی رضایت دادن به مرگ و میر گسترده خواهد بود. به‌علاوه، با زیاد شدن تعداد مبتلایان به این ویروس، جهش ژنتیکی در این ویروس نیز محتمل‌تر است و مطابق با آخرین پیش‌بینی‌های محققان مانند آنفلوآنزا هر ساله با شروع فصل سرما، افزون بر موج سرماخوردگی و آنفلوآنزا موج کرونا را نیز خواهیم داشت؛ به عبارت بهتر، درگیری هرساله جهان با این مساله مورد انتظار است.

تجربه چین، کره‌جنوبی و ایتالیا حاکی از این است که باید برای تشخیص افرادی که مبتلا به کووید-۱۹ هستند به‌صورت حداکثری عمل کرد تا با آگاه کردن و قرنطینه کردن این افراد (حتی قرنطینه خانگی) جلوی انتشار ویروس گرفته شود. این در حالی است که طبق پروتکل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ایران فقط افرادی مورد بررسی قرار می‌گیرند که نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشند و این افراد بر اساس آمار حدودا ۲۰ درصد از کل مبتلایان به کرونا را تشکیل می‌دهند. بنابراین، در ایران ۸۰ درصد از مبتلایان به کرونا در جامعه در حال فعالیت هستند و حتی نسبت به بیماری خود آگاهی ندارند.

از تجربه کره‌جنوبی در کنترل بحران کرونا چه می‌دانیم؟

«داده‌ها در خدمت منافع عمومی»

کره‌جنوبی برخلاف چین از اتخاذ رویکرد قرنطینه کامل مناطق آلوده‌شده به ویروس با توسل به زور و فشار اجتناب کرد و در عوض، سیاست فاصله‌گذاری هوشمند مبتنی بر مدل اطلاعات باز، مشارکت عمومی و تست فراگیر را در پیش گرفت. گذشته از کمینه‌شدن هزینه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت تحمیل شده به اقتصاد ملی در رویکرد فاصله‌گذاری هوشمند، در کره‌جنوبی جریان باز کلان‌داده‌های مفید برای مدیریت بحران در واقعیت با مشارکت حداکثری شهروندان تبدیل به استراتژی قدرتمند در برابر شیوع ویروس کرونا شد. برای مثال، کلیه مخاطبان فرد مبتلا به کووید-۱۹ در رسانه‌های اجتماعی (اینستاگرام، وی چت، فیس‌بوک، واتس‌اپ و…) رصد و ردیابی می‌شوند تا از راه‌های مختلف هشدار انجام تست کرونا به همراه آدرس نزدیک‌ترین مرکز درمانی اخذ تست برای آنها ارسال شود. همچنین، کلیه تحرکات و جابه‌جایی‌های افراد آلوده شده طی ۱۴ روز منتهی به تست از طریق اطلاعات پرداخت کارت‌های اعتباری، دوربین‌های مداربسته و ردیابی مخابراتی تلفن همراه(BTS) تعیین می‌شود. از این رو، حساس‌ترین مناطق به لحاظ فراوانی رفت و آمد افراد مبتلا به ویروس کرونا در دستورکار مراکز درمانی سیار(تست و تریاژ) قرار می‌گیرد. به بیان بهتر، نقشه فراوانی و تراکم مبتلایان و مرگ و میر ناشی از ویروس در سطح محلات شهرها به‌صورت لحظه‌ای و روزآمد برای کلیه شهروندان قابل دسترسی است.

• این اطلاعات همچنین در پایگاه رسمی اطلاع‌رسانی کرونا دولت کره‌جنوبی قرار می‌گیرد و به‌صورت خودکار پیامک هشدار به افرادی که در نزدیکی مکان‌های حساس مذکور زندگی می‌کنند، ارسال می‌شود. اگرچه اتخاذ چنین رویکردی می‌تواند به دغدغه‌های حریم خصوصی کاربران به‌صورت جدی دامن بزند، اما در مقابل در وضعیت استثنایی کووید-۱۹ که تهدید جدی برای مساله بقای نوع بشر محسوب می‌شود، مانند یک ذره‌بین هوشمندِ شناسایی افراد مبتلا و مشکوک، امکان در امان ماندن شهروندان و جامعه از آسیب‌های مضاعف ویروس کرونا را فراهم می‌آورد. مسلما تحقق چنین راهبردی در مواجهه با بحران بدون وجود عزم و اقدام جدی در حوزه تست‌گیری از افراد عملا محال است. نظام سلامت کره‌جنوبی با انجام روزانه ۱۰ هزار تست کرونا رکورد سریع‌ترین عملیات شناسایی را نیز در میان سایر کشورهای جهان در دست دارد. هرچند، رایگان اعلام شدن تست برای کلیه بیماران مشکوک به کرونا نیز در نرخ مشارکت عمومی مردم در این کارزار جدی اثرگذار بوده است. شکل فوق مقایسه تغییرات روند سرانه اخذ تست کرونا در کشورهای مختلف را از تاریخ ۱۰ اسفندماه ۱۳۹۸ تاکنون نشان می‌دهد.

سیاست موفق در تایوان؛

«کرونا از نزدیک‌ترین کشور به چین، تنها شش قربانی گرفته است!»

تایوان با ۲۳ میلیون جمعیت که طبق آمار رسمی حدود ۲ میلیون آنها در چین به کار و زندگی مشغولند تا امروز مجموعا ۳۰۰ مبتلا و شش کشته ناشی از ویروس کرونا گزارش کرده است. جالب‌تر آنکه فاکتورهای متعددی به‌جز نزدیکی مکانی وجود دارد که احتمال بروز فاجعه‌بار قربانیان کرونا در تایوان را مضاعف می‌سازد. از جمله: مصادف شدن شیوع گسترده ویروس کرونا با عید سال نو چینی و آغاز تعطیلات متعاقب آن و قرابت‌های جدی فرهنگی و سبک زندگی بین دو کشور. با این همه، عملکرد خیره‌کننده نظام بهداشت و درمان تایوان در کنترل بحران کرونا اجازه شیوع گسترده این بیماری را در بین شهروندان نداده و تا حد امکان سرعت، دسترس‌پذیری و کارآیی تست کرونا را ارتقا بخشیده است. نظام سلامت تایوان با به کارگیری پایگاه داده ملی بیمه سلامت و یکپارچه کردن آن با پایگاه داده اداره مهاجرت و گمرکات شروع به تحلیل کلان‌داده‌ها کرده است تا از این طریق شناسایی و محدود کردن مبتلایان کرونا به‌صورت هوشمند و سریع انجام شود. خروجی این سامانه اعلام خودکار هشدارهای بهنگام به بیماران و مراکز درمانی است که در طول معاینه براساس تاریخچه سفر و نشانگان بالینی فرد مشکوک ایجاد و ارسال می‌شود. استفاده از فناوری‌های نوین همچون QR Code در تکمیل این فرآیند جهت تسریع اسکن، شناسایی و گزارش وضعیت افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر این اساس، افراد، مراکز درمانی و پزشکان با اسکن کد منحصر به فرد هر شخص میزان در معرض بودن(ریسک بیماری بودن) را مبتنی بر اطلاعات جامع پرونده پزشکی، سابقه سفر در دو هفته گذشته و مبدأ و مقصد سفرها مشاهده کنند. دسته‌بندی افراد به این ترتیب تمایز استراتژیک قابل‌توجهی پیدا می‌کند که در زیر به آن اشاره می‌شود:

• افراد با ریسک پایین (بدون هیچ سابقه پزشکی جدید و سفر به خارج): این افراد سریعا یک گواهی سلامت از طریق پیامک دریافت می‌کنند که در حکم تاییدیه رسمی مهاجرت محسوب می‌شود.

• در مقابل، افراد با ریسک بالا(دارای سابقه پزشکی یا اخیرا سفرکرده به مناطق پرخطر): هشدار مبنی بر لزوم قرنطینه در خانه دریافت می‌کنند و مستمرا از طریق تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی رصد می‌شوند تا در دوران نهفتگی بیماری از خانه خارج نشوند.  به نظر می‌رسد در میان کشورهای در حال توسعه مواجه با بحران کرونا، تایوان بیش از سایرین از تاثیر شگرف تحلیل کلان داده و استراتژی مدیریت بحران داده محور بهره گرفته است. کوتاه سخن، مهم‌ترین اقدامات انجام گرفته در این زمینه را می‌توان در چند محور خلاصه کرد که در کنار اراده ملی و مسوولیت‌پذیری شهروندان موجب کارآمدی در هر سه فاز شناسایی، مدیریت و تخصیص منابع شده است:

۱. تست گرفتن فعالانه(سیستماتیک): به کلیه افراد مبتلا به آسیب‌های حاد تنفسی به‌صورت خودکار هشدار پیامکی صادر می‌شود.

۲. اختصاص شماره تلفن اضطراری و رایگان ۱۹۲۲ برای شهروندان: تعداد موارد مشکوک اطلاع داده شده از این طریق بعد از چند هفته به اندازه‌ای رسید که دولت تایوان ناچار برای هر شهر بزرگ یک شماره تلفن اضطراری جداگانه اختصاص داد. گفتنی است کارکرد اصلی این مسیر تعاملی شناسایی افراد مشکوکی بود که افراد در خانواده یا اطرافیان خود مشاهده می‌کردند.

۳. دولت برای زدودن داغ ننگ اجتماعی ابتلا به کرونا خدمات و حمایت‌های ویژه‌ای برای مبتلایانِ قرنطینه شده در نظر گرفته است که از آن جمله می‌توان به چکاپ رایگان روزانه، بسته‌های غذایی و سایر مشوق‌های سلامت محور اشاره کرد.

۴. آموزش دادن الگوریتم شناسایی مبتلایان با استفاده از دیتاست بیماران مبتلا به سارس(۲۰۰۳): این موضوع کمک ویژه‌ای به سرعت عمل و دقت در شناسایی و اقدامات درمانی متعاقب آن داشته است.

  جمع‌بندی

بسیاری از محققان بر این باورند که موفقیت پویش سراسری فاصله‌گرفتن اجتماعی در دور کردن افراد از خیابان ها، مکان‌های عمومی و تجمعات عامل رفتاری اجتماعی غیرقابل انکار توفیق دولت کره‌جنوبی در مهار کرونا ویروس بوده است. بار دیگر به نظر می‌رسد یکپارچگی عملکرد نسبت به معضل مشترک از جنسِ تهدیدکننده بقای نسل بشر، نیازمند استراتژی واحد حکمرانی داده است که به موجب آن بتوان شهروندان عصر دیجیتال را در راستای تامین امنیت و سلامت عمومی بسیج کرد. ضریب نفوذ بیش از ۹۰ درصدی اینترنت در کنار نرخ عمومی ۱۵۰ درصد برای استفاده از تلفن همراه در کشور نشان می‌دهد سریع‌ترین، دقیق‌ترین و کارآمدترین گزینه پیش روی مدیران بحران همچنان بهره‌گیری از پتانسیل فناوری اطلاعات و ارتباطات است که به‌طور قطع ضرورت آن بیش از سایر راه حل‌های سنتی اطلاع‌رسانی عمومی و بسیج اجتماعی احساس می‌شود. در شرایطی که سرانه پایانه‌های کارتخوان فروشگاهی(POS) به ازای هر هشت ایرانی یک دستگاه است، نمی‌توان هیچ بهانه‌ای برای عدم شناسایی و ردیابی کامل افراد مبتلا، مشکوک و در معرض در کشور- دست‌کم در استان‌هایی که سهم بیشتری از این ضریب نفوذ فزاینده دارند- باقی نمی‌ماند. تعلل در این مرحله که هنوز زمان لازم برای چنین سیاستی در دسترس است می‌تواند ضربات جبران‌ناپذیری در شش ماه نخست سال ۱۳۹۹ بر پیکره نظام پولی بانکی، نرخ اشتغال و فراتر از آن شاخص‌های اجتماعی همچون نرخ طلاق، آسیب‌های اجتماعی، خشونت خانگی، امید اجتماعی و… وارد آورد.

منتشر شده در روزنامه دنیای اقتصاد در تاریخ ۷ اردیبهشت ماه ۱۳۹۹