لیبرا، پاسخ هوشمندانه آمریکا به بیت کوین

حکمرانی در عصر دیجیتال, حوزه های تخصصی, داده برای حکمرانی, دیدگاه تخصصی

لیبرا ارز دیجیتال فیس بوک که چندی پیش وایت پیپر[۱] آن منتشر شد این روزها جنجال زیادی به پا کرده است. فیس بوک به همراه ۲۷ کمپانی نامدار دیگر ائتلافی تشکیل داده‌اند تا ارز دیجیتال خودشان را به جهان معرفی کنند. در میان این ائتلاف نام شرکت های بزرگی همچون اوبر، ویزا، ای‌بی، مسترکارت و… به چشم می خورد. این ارز قرار است در نیمه سال ۲۰۲۰ رونمایی شود. ارز دیجیتالی که در بستر بلاکچین شکل گرفته و با حذف واسطه‌هایی مثل بانک‌ها و درگاه‌های پرداخت وعده پرداخت هایی امن، سریع و قابل اعتماد را می دهد. این ارز برخلاف ارزهای دیجیتال مطرح این حوزه مانند بیت کوین و اتریوم، دارای اعتبار ثابت بوده تا بتواند پایداری و ثبات بیشتری در نقل و انتقال های مالی داشته باشد. به این نوع ارزهای دیجیتال، ارزهای باثبات یا استیبل کوین[۲] می گویند. این ارز دیجیتال قرار است در ابتدای کار فقط توسط چهار ارز کاغذی معتبر شامل دلار، یورو، ین ژاپن و پوند انگلیس پشتیبانی شود، اما در آینده دارایی‌های دیگری نیز در لیست ذخایر آن قرار خواند گرفت.

تنها تفاوت لیبرا استیبل کوین بودن آن نیست. ویژگی هایی که بیت کوین در بستر بلاکچین را تبدیل به یک صنعت جذاب، منحصر به فرد و فراگیر کرد؛ شفافیت، دموکراسی نسبی حاکم بر آن، ناشناس بودن افراد و غیر قابل تعیین کردن فرد سازنده بلاک در این سیستم بود. حال اینکه ارز باثبات لیبرا با محدود کردن امکان ایجاد و تایید بلاک ها تنها توسط ۲۸ کمپانی حاضر در ائتلافش نوع دیگری از بلاکچین را در نقل و انتقالات مالی پیاده سازی می‌کند. چندی پیش بانک بزرگ امریکا جی پی مورگان نیز از ارز باثبات خود رونمایی کرد که در میان ارزهای دیجیتال لیبرا به این ارز شبیه است. این نوع از بلاکچین که به آن‌ها بلاکچین‌های permissioned گفته می شود بیشتر در زنجیره تامین و به منظور پیگیری و رهگیری کالاها و اسناد مهم مورد استفاده قرار می گیرد. لیبرا اعلام کرده است که از ۵ سال آینده فرآیند عمومی سازی را آغاز خواهد کرد. اما در وایت پیپرش بیان داشته چالش اصلی در حال حاضر این است که اطمینانی وجود ندارد که یک راه حل مناسب برای یک سیستم تراکنش مالی وجود داشته باشد که در عین باثبات بودن، حفظ امنیت و سرعت بالا توانایی این را داشته باشد که به صورت یک شبکه permissionless فعالیت کند. (libra, 2019) این تناقض ها و غیرشفاف صحبت کردن ها نشان از این دارد که در بهترین حالت می توان تصور کرد که لیبرا پس از چندین سال همانند شرکت های بزرگ که سهام داران اصلی و خاص خود را دارد، خواهد شد و تنها بخش بسیار کمی از مردم امکان مشارکت در تصمیم گیری ها و تنظیم گری ها را دارند و شعارهایی مانند دموکراسی برای همه و عدم امکان هرگونه سانسور یا تحریم که بیت کوین و درواقع ارزهای دیجیتال با آن رشد کردند به فراموشی سپرده می شوند. اگرچه شعاری که در صفحه اول سایت لیبرا به چشم میخورد “لیبرا برای همه” است اما سرپرست بخش سیاستگذاری و ارتباطات ائتلاف لیبرا بیان کرده است ” هرجا کردیت کارت و ویزا فعال باشد لبیرا نیز فعال است.” (Seward, 2019) گویا منظور لیبرا از همه، همه کسانی است که ما می خواهیم و نه همه کسانی که توانایی استفاده از لیبرا را دارند چون هم اکنون امکان استفاده از خدمات کردیت کارت و ویزا در ایران وجود ندارد و چه بسا در آینده این شرکت ها بخواهد برای هر کاربر یا ملیتی قوانین این چنین وضع کنند و ارزهای دیجیتال این افراد را بلوکه و یا منقضی کنند.

به نظر می رسد لیبرا با پررنگ کردن موضوعاتی مانند مصرف کم انرژی که یکی از بزرگترین معضلات حال حاضر بیت کوین است، سرعت بالای انجام تراکنش و تمرکز بر باثبات بودن ارز دیجیتالش، قصد دارد اهمیت غیرقابل استخراج بودن و مدیریت نیمه متمرکز آن را کمرنگ کند. همچنین راه دیگری که فیس بوک جهت ترویج ارز دیجیتالش در پیش گرفته است تاکید بر روی توانایی فنی کمپانی های بزرگ حاضر در ائتلافش است به طوری که بیان کرده شرکت اوبر به تنهایی توانایی انجام هزار تراکنش در ثانیه را دارد درحالی که در بیت کوین این تعداد به هفت و در اتریوم به ۱۵ تراکنش در ثانیه می رسد.

فیس بوک با اینکه در صیانت از حریم شخصی و اطلاعات کاربرانش خوشنام نیست اما در این پروژه از امنیت بالا در فرآیند تراکنش های خبر می دهد و اعلام کرده است که تراکنش های مالی کاربرانش در فیس بوک ذخیره نشده بلکه توسط کمپانی دیگر فیس بوک به اسم کالیبرا نگه داری می شود و از این طریق دیگر هیچ گونه ارتباطی میان پروفایل کاربران در فیس بوک و واتس اپ به تراکنش های مالی شان وجود نداشته و قابل ردیابی نیست. هرچند به نظر می رسد این نیز خود یک ترفند برای جلب اعتماد مردم است. چرا که دیوید مارکوس، سرپست پروژه لیبرا در جواب چگونگی جلوگیری از پولشویی در این سیستم را به این شیوه پاسخ داده است ” شبکه لیبرا انتخاب خلافکاران و پولشویان نیست چراکه در این سیستم اسم ها به صورت مستعار بوده و به صورت ناشناس و یا حفاظت شده نیستند بنابراین انتخاب آن ها همچنان ارزهایی مانند بیت کوین و اتریوم خواهد بود.” (Bloomberg, 2019) چطور ممکن است یک سیستم قابل ردیابی نباشد و در عین حال مانع پولشویی شود؟ این پارادوکس را چطور میتوان پذیرفت؟

اما از دیگر ویژگی های فیس بوک که احتمال فراگیر شدنش را علی رغم همه مشکلات بیان شده بیشتر می کند این است که می توان گفت یکی از دلایل همگانی نشدن استفاده از ارزهای دیجیتال تا به امروز، طراحی های کاربر ناپسند و غیردلچسب آن ها بوده که باعث شده فقط افرادی خاص در جامعه به سمت و سوی استفاده از آن ها بروند و سایر مردم استفاده از ارز دیجیتال را مفهومی غریب و ناآشنا بدانند. فیس بوک از این فرصت استفاده کرده و با تجربه موفق رابط کاربری در محصولات حال حاضرش این اطمینان را به جامعه میدهد که با روی کار آمدن این ارز، استفاده از آن به سادگی استفاده از واتس اپ و یا فیس بوک خواهد و حتی دیگر نیازی به استفاده از درگاه پرداخت و وارد کردن چندباره مشخصات و اطلاعات وجود ندارد و به این صورت تمامی افراد از مادربزرگ ها گرفته تا نوجوانان تازه وارد شده به عرصه اینترنت میتوانند از این سیستم استفاده کنند.

در نهایت می توان گفت که توانایی فنی بالای این ائتلاف به منظور انجام سریع تراکنش ها و تعداد کاربران زیاد مجموعه‌ی فیس بوک، جهانی شدن آن را علی رغم ویژگی های انحصار طلبانه اش محتمل می سازد. می توان لیبرا را پاسخ هوشمندانه جامعه امریکا برای حفظ قدرت سیاسی اش دانست تا اینگونه لیبرا شکل جدیدی از بانک مرکزی در جهان باشد. البته باید توجه داشت که در کنار این سیستم انتظار می رود همچنان ارزهای دیجیتال پرقدرت حال حاضر مانند بیت کوین و اتریوم بخاطر ویژگی های منحصر به فردشان که آن ها را از لیبرا جدا می کند، پابرجا باشند ولی حجم زیادی از نقل و انتقالات مالی دنیا توسط لیبرا انجام شود.

[۱] White paper یک محتوای علمی  که در آن از حقایق و منطق خاصی برای تبلیغ یک محصول، خدمات ویژه یا یک دیدگاه و نقطه‌نظر حرف زده‌شده باشد.

[۲] Stable coin رمزارزهایی با قیمت ثابت

منابع

Bloomberg. (2019, June 18). Facebook’s New Libra Cryptocurrency to Have Over 100 Launch Partners. J. Weisenthal, Interviewer

libra. (2019). Section 02 Introducing Libra. Retrieved from White Paper

Seward, Z. (2019, June 18). Facebook Unveils Libra Cryptocurrency, Targeting 1.7 Billion Unbanked. Retrieved from coindesk

منتشر شده در روزنامه شرق در تاریخ ۶ مرداد ۱۳۹۸