رسانه و حاکمیت در عصر جهانی شدن

نویسنده: زهرا مجدی زاده

امروزه شاهد بازگشت گسترده­ قوانین و مقررات مرتبط با رسانه ­ها هستیم که البته این امر موضوع جدیدی نیست؛ هر محیط و فضای جدیدی که برای انتقال اطلاعات ایجاد م ی­شود، موجب واکنش­هایی از سوی کسانی خواهد شد که در برابر آن احساس خطر می­ کنند. به همان اندازه که اکنون اینترنت به عنوان یک رسانه­ تاثیرگذار و فراگیر، تهدیدی برای حاکمیت ملی تلقی می­ شود، رادیو نیز از همان ابتدای معرفی، چنین تلقی می ­شد؛ زمانی که پانصد سال پیش، انقلابی در صنعت چاپ رخ داد، نیز موجب واکنش از سوی حاکمیت شد. حتی زمانی که کبوترهای خانگی یک فناوری اولیه برای حمل یک پیام بودند، نمونه­ هایی از واکنش ­ها و کنترل ها وجود داشته است! بنابراین، در طول تاریخ، هر شیوه جمع ­آوری یا انتقال اطلاعات جدید، موجب واکنش خاص خود از سوی حاکمیت شده است.

چرایی چنین واکنش­ هایی در برابر فناوری ­های نوین اطلاعاتی در هر دوره را می ­توان با رویکرد «بازار وفاداری[۱]» شرح داد. از تنظیم مقررات ارتباطات، برای ساماندهی یک مجموعه[۲] در حوزه­ تصورات[۳] و هویت استفاده می­ شود. بدین ترتیب، بازاری شکل می ­گیرد که «هویّت ملّی[۴]» یا «اجتماع[۵]» را تولید می ­کند و مدیریت این بازار، موجب گردهم­ آمدن مجموعه ­ای از ایده ­ها و روایاتی می­ شود که توسط یک گروه یا ائتلاف غالب، برای حفظ قدرت مورد استفاده قرار می ­گیرد. بنابراین، کنترل بسیاری از کشورها بر نحوه­ مشارکت افراد در این بازار، شرط دستیابی و حفظ ثبات سیاسی در آن کشورها بوده است.

«فروشندگان» این بازار، همه­ کسانی هستند که افسانه­ ها، رویاها، تاریخ و به طور کل، هویت را عرضه می­ کنند و عرضه آن می تواند برای آن­ها به نوعی از قدرت و ثروت تبدیل شود. «خریداران» این بازار، شهروندان و مصرف­ کنندگان بسته ­های اطّلاعات، تبلیغات و اخبار منتشر شده از سوی رسانه ­ها هستند. «مصرف ­کنندگان»، برای دریافت هویّت­ها، هزینه­ هایی را «پرداخت» می کنند که در مفاهیم و شیوه­ های «وفاداری» یا «شهروندی»، معنا می­یابد. از جمله این پرداخت ­ها و هزینه­ها، می­ توان به تعهدات مالیاتی و اطاعت از قوانین مالی، آمادگی­ نیروهای مسلح و یا حتی اقامت در داخل کشور، اشاره کرد.

دولت­ ها و صاحبان قدرت، همواره در پی آن هستند که کنترل خود را بر این بازار حفظ کنند و بنابراین، این بازار در همه ­جا و در همه­ زمان­ ها وجود داشته است. اما آنچه بازار امروز را متفاوت کرده است، دامنه­ شرکت­ کنندگان، وسعت مرزهای آن و ماهیّت نهادهای نظارتی قادر به ایجاد و اجرای قوانین برای مشارکت و ممانعت از مشارکت شرکت ­کنندگان است.

در رویکرد بازار وفاداری، اقدام به تنظیم ­مقررات رسانه ­ها، به عنوان ابزاری برای حفظ یا تقویت هویت ملی توجیه می ­شود و می­توان هویت ملی را به ­عنوان مجموع ه­ای از نظرات سیاسی و نگرش های فرهنگی بازتعریف کرد که به حفظ ساختار قدرت موجود کمک می ­کند. اگرچه این تعریف، اندکی بدبینانه است؛ اما درک ما از قوانین رسانه ­ای را تقویت می ­کند. بدین ترتیب، تنظیم­ مقررات، منعکس کننده­ حساسیّت­ هایی است که در رابطه میان قدرت و تهدید وجود دارد. تهدیدی ناشی از اثرگذاری اطّلاعات بر حفظ قدرت.

[۱] Market for Loyalties

[۲] cartel

[۳] imagery

[۴] national identity

[۵] community

متن کامل این گزارش از طریق لینک زیر قابل‌دسترسی است:

دانلود فایل