نشست «پازل حکمرانی؛ قطعات گمشده» اندیشکده حکمرانی شریف برگزار شد

نشست «پازل حکمرانی؛ قطعات گمشده» با حضور وزیر اقتصاد دولت سیزدهم و وزیر ارتباطات دوازدهم بررسی شد. احسان خاندوزی در این نشست گفت که نبود نهاد ارزیاب و اصلاح‌گر دائمی، معضل حکمرانی کشور است.

گروه نظام حکمرانی اندیشکده حکمرانی شریف با برگزاری نشستی ویژه از گزارش جدید خود با عنوان «پازل حکمرانی؛ قطعات گمشده» رونمایی کرد. این گزارش به واکاوی چالش‌های حکمرانی از دیدگاه مدیران دولت سیزدهم پرداخت. این نشست یکشنبه ۲۲ تیر ۱۴۰۴ در محل اندیشکده حکمرانی شریف با حضور سیّد احسان خاندوزی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و وزیر اسبق اقتصاد و امور دارایی، مصطفی زمانیان عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و رئیس اسبق مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری و محمد جواد آذری جهرمی، وزیر اسبق فناوری اطلاعات و ارتباطات برگزار شد.

 این رویداد فرصتی مهم برای بررسی مسائل کلیدی حکمرانی و ارائه راهکارهای کاربردی در حوزه مدیریت دولت بود.

خاندوزی: نظام حکمرانی باید نهاد همیشگی اصلاح و یادگیری بسازد.

سید احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد دولت سیزدهم، در ابتدای این نشست گفت: «دوستانی که در یک اندیشکده حکمرانی روی موضوعی کلیدی، راهبردی و کمتر مطرح‌شده کار کردند، توانستند محورهای مهمی را در گزارش «پازل حکمرانی» کنار هم قرار دهند. امیدوارم آن دسته از مسئولانی که باید فرصت شنیدن، تأمل و تصمیم‌گیری درباره این موضوع را داشته باشند، به آن توجه کنند و در میان مسائل متعدد کشور، به اهمیت این موضوع نیز به درستی اهمیت بدهند و ارج و منزلت مسائل اهم و مهم را رعایت کنند. »

وی افزود: «در یکی از جلسات با بزرگان مجمع تشخیص مصلحت نظام به ایشان گفتم که اگر در برخی مسائل اساسی چاره‌اندیشی نشود، مشکلات بیشتری خواهیم داشت. ایشان به بنده گفت؛ کشور امروز با مسائل فراوانی روبرو است. به نظر بنده لازم است به مسائل مهم‌تر اولویت داده شود و به صورت دقیق‌تر مورد بررسی قرار گیرد». این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی عنوان کرد: «اگر بخواهم نقدی داشته باشم، با توجه به اینکه بخش‌های زیادی از این کار را پیش از انتشار دیده‌ام، تنها نکته‌ای که جای خالی‌اش احساس می‌شود، این است که با فرض آسیب‌شناسی دقیق نقاط ضعف حوزه حکمرانی، به جهت «عاملیت» و «انگیزه» چه چیزی کم است؟ مانند پزشکی که اطلاعات وسیعی درباره سلامت دارد، اما خودش به دانش و توصیه‌هایش پایبند نیست». خاندوزی ادامه داد: «این پرسش به هویت نقش اصلی کنشگر ذهن مقام سیاست‌گذار کشور برمی‌گردد. این موضوع بسیار کلیدی است و اگر به آن پاسخ داده نشود، نمی‌توان فهمید چرا با وجود توصیه‌ها و تحقیقات ارزشمند، انگیزه و عزم لازم برای تغییر مناسبات معیوب را وجود ندارند».

وی تصریح کرد: «رسیدن به پاسخ این سوال حتی با دانش کمتر و پژوهش‌های ساده‌تر، می‌تواند منجر به نتایج و خروجی‌های بهتر و ملموس‌تری در اصلاح امور شود. در غیر این صورت، حتی با تحقیقات غنی‌تر هم، آن تحرک و تغییر محسوس حاصل نخواهد شد و این موضوع می‌تواند به سرخوردگی نخبگان کشور بینجامد».

عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه گفت: «اگر بخواهم یک جمله به عنوان جای خالی این گزارش بیان کنم، همین نکته کلیدی درباره انگیزه و عاملیت سیاست‌گذاران است که باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد».

سید احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد دولت سیزدهم، در ادامه صحبت‌های خود گفت: «می‌خواهم امروز به یک محور اهمیت بیشتری بدهم و آن این است که ما فاقد نهاد همیشه یادگیرنده و اصلاح‌گر هستیم. اگر بخواهیم حکمرانی را ساده بگوییم، مجموعه قواعد و ترتیباتی است که اداره کشور را ممکن می‌سازد. این فرایند همواره با مبارزه دائمی بین جریان‌های حامی اصلاح حکمرانی و جریان‌های منافع‌طلب روبه‌رو است که تا زمان انقلاب مهدی پایانی ندارد. جریان‌های مقابل، دوباره تلاش می‌کنند و سیاست‌گذار باید دائماً پویایی و اصلاح را حفظ کند».

وی افزود: «اگر بخواهم نکته‌ای را برجسته کنم، این است که ما در حکمرانی کشور فاقد چنین نهادی هستیم که دائماً در حوزه حکمرانی دیده‌بانی دهد و ارزیابی، یادگیری و اصلاح کند. بله در دستگاه‌ها در حوزه‌های مختلف مثل آب، برق، گاز و بانک کار می‌کنند، اما در لایه کلان حکمرانی این امر وجود ندارد. مسائلی که در برنامه‌های توسعه و سیاست‌های کلی ذکر می‌شود، اغلب تکراری و بدون پیشرفت واقعی باقی می‌ماند. این مسئله نشان‌دهنده وجود بن‌بست‌هایی است که یا قواعد و ترتیبات اداره کشور اجازه پیشرفت نمی‌دهند یا نیروهای قدرتمندی بودند که در در مقابل تحول مقاومت می‌کردند». این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: «برای رفع دغدغه سیاست‌گذار عالی کشور باید به فکر بن‌بست‌گشایی از موانع حکمرانی کشور باشد».

خاندوزی تاکید کرد: «این‌که بگوییم تنها مشکل پول است، ساده‌انگارانه است. حتی اگر منابع مالی خوبی داشته باشید، بدون اصلاح عیوب ساختاری به نتایج مطلوب نمی‌رسید. در کشورهای که نظام تشکلی سیاسی و حزبی وجود دارد می‌توانند به یادگیری کمک کنند. زیرا در بلند مدت زندگی می‌کنند. وجود نظام‌های تشکیلاتی و بازیگران بلندمدت باعث یادگیری مستمر می‌شود، اما در ایران عمر سیاسی بازیگران بسیار کوتاه است و همین باعث شده این یادگیری شکل نگیرد. اگر این ویژگی وجود نداشته باشد باید خود حکمرانی نهادسازی کند».

وی اظهار داشت: «ما چون فاقد بازی سیاسی تحزبی و تشکیلاتی هستیم باید این خلأ را نظام حکمرانی پر کند و نهادی همیشگی برای یادگیری و اصلاح مستمر ایجاد شود. در غیر این صورت، گروه‌های خاصی دائم حضور دارند یعنی کسانی که منافعشان را دنبال می‌کنند، به صورت غیررسمی قواعد بازی را شکل می‌دهند و بدون توجه به تغییر دولت‌ها، روند ناکارآمد را ادامه می‌دهند».

خاندوزی در پایان گفت: «آن‌ها در لایه‌های نظام منافع جا خوش کردند. آن‌ها قاعده بازی در نفت و گاز را خوب بلد هستند. آن‌ها قاعده بازی در کالاهای اساسی را خوب بلد هستند. آن‌ها قاعده بازی در ارز، بانک مرکزی را خوب بلد هستند. این‌ها قواعد خود را در هر دولتی پیاده می‌کنند و برای هر دولتی قاعده‌سازی می‌کنند. برای شکستن این نظام منافع و عبور از این بن‌بست‌ها، نیازمند نهادسازی تخصصی، زنده و پویا هستیم».

آذری‌جهرمی: حکمرانی فرصت یادگیری و رشد تدریجی است.

محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت دوازدهم، در ادامه این نشست گفت: «اصل مطلب این است که تفاوت پیشرفت کشورها صرفاً به یک عامل محدود نمی‌شود و نمی‌توان گفت همه پیشرفت‌ها وابسته به کیفیت حکمرانی است».

وی افزود: «مطالعات و گزارش‌های متعددی نشان داده‌اند که کیفیت حکمرانی رابطه مستقیمی با پیشرفت دارد، اما این رابطه همه‌جانبه نیست و تنها عامل موفقیت در پیشرفت کشورها محسوب نمی‌شود». وزیر ارتباطات دولت دوازدهم عنوان کرد: «اگر راهکارها و توصیه‌های ارائه شده در این گزارش‌ها به درستی مورد توجه قرار گیرد و اجرا شود، بسیاری از چالش‌ها و مشکلات کشور قابل حل خواهد بود».

وی ادامه داد: «باید توجه داشت که این گزارش‌ها در یک مقطع زمانی خاص تهیه شده‌اند و شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در دوره‌های مختلف تفاوت دارد؛ بنابراین، اهداف و سیاست‌ها نیز ممکن است تغییر کنند». آذری جهرمی تصریح کرد: «راه‌حل‌های این گزارش‌ها باید متناسب با شرایط فعلی به کار گرفته شوند و نمی‌توان به صورت مطلق آن‌ها را اجرا کرد، زیرا ساختارهای حکمرانی و مدل‌های توسعه در کشور پس از انقلاب اسلامی تغییرات اساسی داشته‌اند». وی افزود: «تجربیات تاریخی، از جمله جنگ، تحریم‌ها و بحران‌های اقتصادی، ابزارها و روش‌های اجرایی را تحت تاثیر قرار داده و گاهی مدیران جدید نیز با همان ابزارهای گذشته عمل می‌کنند که محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند».

وزیر ارتباطات دولت دوازدهم خاطرنشان کرد: «تعارض‌های ساختاری و اختلاف نظرهای مختلف در میان سیاست‌گذاران و گفتمان‌های رسانه‌ای از دیگر موانع پیشرفت است؛ هرچند هدف همه یکسان است، اما رویکردها متفاوت و گاه متضاد می‌باشند».

آذری جهرمی تاکید کرد: «لازم است به حکمرانی به عنوان فرصتی برای یادگیری و رشد تدریجی نگاه کنیم و سیاست‌گذاری‌ها باید منسجم و هوشمندانه باشد تا نظام به بلوغ برسد».

وی در پایان گفت: «کار علمی انجام شده ارزشمند است و نقش دانشگاه‌ها و اندیشکده‌ها در توسعه علوم انسانی و اجتماعی کشور بسیار مهم و تاثیرگذار است».

زمانیان: امنیت کشور مهم‌ترین اولویت کشور است.

مصطفی زمانیان، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، گفت: «کشور ما امروز با یک ابر پروژه ملی به نام «تغییر و ترمیم» مواجه است که من آن را «پروژه ۹۰ میلیونی» می‌نامم. این پروژه تمام مختصات یک پروژه را دارا است. زمان‌ دارد. تمام آحاد جامعه باید احساس کنند که در مصون کردن جامعه در شرایط جنگی مؤثر هستند».

وی افزود: «آقای توییت‌زن، تحلیلگر یا سلبریتی امروز توئیت بزن بگو من در پدافند ذهن مردم ایران مؤثر هستم. اگر توئیت تو آسمان ذهن ذهن مردم را ناامن می‌کند، تو به اندازه یک پهپاد دشمن هستی که امنیت مردم را تهدید می‌کند، به امنیت ملی ضربه زده است. همچنین اگر مسئولان به دلایل سیاسی در تصمیم‌گیری تعلل کنند، به این پروژه ملی آسیب می‌زنند».

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران عنوان کرد: «موضوع را نباید محدود به مجموعه‌ای از پروژ‌های کوچک و جزئی کرد. امروز وقت آن است که حرف حساب برای اصلاح شرایط کشور به دست تصمیم‌گیرندگان مهم برسد؛ چرا که اکنون گوش‌ها بیش از گذشته شنوا هستند».

زمانیان ادامه داد: «یکی از چالش‌های بزرگ ما که باید به آن پرداخته شود شفاف کردن "اولویت ملی" است. فعلا همه چیز اولویت است. گاز، خودرو، نانو، صنایع دستی و ده‌ها حوزه دیگر هر کدام خود را محور توسعه می‌دانند، این یعنی ما اولویت نداریم. در حالی که کشور ما نیازمند تعیین اولویت‌های واقعی و ملی است». وی افزود: «امنیت کشور مهم‌ترین عامل پایدارکننده جمهوری اسلامی است و همه سیاستگذاری‌ها باید در راستای تقویت آن باشد. بدون امنیت، سایر اولویت‌ها معنی ندارد. این‌جا اولویت موشک بر همه مشخص شد. کسی که پای قبضه موشک ایستاد اولویت را معلوم کرد. اگر کسی به امنیت کشور مستقیم و غیرمستقیم کمک نمی‌کند اولویت کشور نیست».

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تاکید کرد: «در دوران جنگ، تعطیلی دانشگاه‌ها و به تعویق انداختن آموزش، راهکار مناسبی نیست. دانشگاه‌ها باید در سنگر دفاع از کشور نقش خود را ایفا کنند».

وی در پایان گفت: «امروز فرصت تاریخی داریم تا همه ایرانیان یک‌صدا شوند و برای حفظ استقلال و امنیت کشور، قدرت بازدارندگی ایجاد کنند. این قدرت فقط جنبه نظامی ندارد، بلکه هر کسی در حوزه خود باید به افزایش توانمندی‌های کشور کمک کند و منابع ملی را به جای پراکندگی، در مسیر درست به کار گیرد».

منتشر شده در: خبرگزاری فارس