راه مشخصی برای ورود اندیشکده‌ها به مجلس وجود ندارد

مجلس شهرستان‌ها یا مجلس کشور؟

در روز چهارشنبه (5اردیبهشت)، عاطفه مرادی اسلامی، مدیر گروه مطالعات پارلمان اندیشکده حکمرانی شریف، در گفتگوی تلفنی با رادیو گفتگو، به بحث پیرامون فعالیت اندیشکده‌ها در حوزه مجلس و مشکلات و چالش پیش روی پرداخت.

او ابتدا دو مدل از ارتباط اندیشکده‌ها با مجلس شورای اسلامی را شرح داد و گفت:

«بحثی در باب نهضت اندیشکده‌ها با مجلس شورای اسلامی در جریان است که در این فضا از دو زاویه می‌شود به مسئله نگاه کرد. یکی از جانب اندیشکده‌هایی که دغدغه کارآمدی مجلس را دارند، چه نوع ورودی باید به مجلس داشته باشند و همچنین با نمایندگان و ساختار اداری مجلس باید چه نسبتی را تعریف کنند.

زاویه دیگر تعاملی است که مجلس می‌خواهد با اندیشکده‌ها داشته باشد. و هر کدام از اینها اقتضائات خاص خودش را دارد. تجربه خود ما به عنوان گروه مطالعات پارلمان اندیشکده حکمرانی شریف، که با دغدغه اصلاح فرایندهای مجلس نیز این گروه شکل گرفت؛ نظیر فرایند قانون گذاری، فرایند بودجه ریزی، فرایند انتخابات حوزه‌های نمایندگی و ... ».

مردم از نماینده، خدمات شهری می‌خواهند!

او در ادامه، از این چالش سخن گفت که مردم شهرستان‌ها، از نماینده توقع دارند تا به شهرشان رسیدگی کند و وضعیت خدماتی درستی ایجاد کند. او افزود: عده‌ای از نمایندگان از کلان شهرها هستند که با اهدافی در سطح ملی به مجلس می‌آیند و کاملا هم سیاسی انتخاب می‌شود؛ اما وقتی آنها را کنار بگذاریم، اکثر نمایندگان وارد شده به مجلس، از شهرستان می‌آیند و مردمی که به این‌ها رای دادند، مطالبات خدماتی برای شهرشان را از ایشان طلب دارند. گاهی حتی سطح مسئله به جایی می‌رسد که مردم از نماینده می‌خواهند اختلافات خانوادگیشان را برطرف سازد یا مشکل استخدام فرزندشان را حل کند.

این‌ها به خاطر ضعیف بودن نهاد حکمرانی در شهرستان است. چون نهادهای حکمرانی قوت پیدا نکرده‌اند، تنها نمایندگی  سیاسی شهرشان به آن‌ها این تصور را می‌دهد که باید آن شخص، در خدمت شهر باشد و به شهرشان خدمت کند. نماینده هم مجبور است رسیدگی کند چون اگر نکند، رای‌هایش را برای دور بعدی از دست می‌دهد.

چون ضعف نهادهای محلی داریم، نماینده چاره‌ای جز رسیدگی به مطالبات مردم را ندارد و البته، نمی‌توان به مردم هم خرده گرفت، چون جایگزینی که بتواند مطالبات آن‌ها را برآورده کند، وجود ندارد.

حالا نماینده‌ای که از چنین فضایی به مجلس می‌آید، مدل افکار و رفتارش در مجلس به شدت با کسی که آگاه است و منافع بلندمدت ملی را دیده‌است، متفاوت می‌باشد.

اندیشکده‌ها باید به فضای پارلمان تسلط داشته باشند

مدیر گروه مرکز مطالعات پارلمان اندیشکده حکمرانی شریف در ادامه با توجه به چالش‌های موجود در مجلس بیان داشت:

«اندیشکده‌ای که می‌خواهد وارد مجلس شود، باید بداند که همچین نمایندگانی وجود دارند با چنین انتظاراتی. بسیار بوده طرح‌ها و لوایح بسیار خوبی که تصویب نشده‌اند. چرا؟! چون نماینده‌ای که حتی موافق با طرح است، توانایی اجماع سازی ندارد. یا حتی اینکار را کسر شان خود بداند.

حتی نمایندگانی که دغدغه‌های مقدسی دارند، بعد از چهار سال وقتی از آن‌ها می‌پرسیم حاصل و نتیجه چه بود؟ پاسخی ندارند. برخی اوقات شنیده می‌شود که برخی نمایندگان می‌گویند: این طرح را چون فلانی آورده است نباید تصویب کرد.

این بسیار اتفاق بدی است که نمایندگان توانایی سیاسی اجماع سازی، خطابه و یا قانع کردن دیگران را نداشته باشند. البته این بی دلیل هم نیست. ما ناظر به مسئله دولت آموزش‌های بسیاری می‌دهیم؛ از آموزش‌های عمومی گرفته تا آموزش‌های تخصصی و دانشگاهی؛ اما در حوزه حکمرانی پارلمان به شدت ضعیف کارشده و کمتر شخصی با آشنایی درست و کامل نسبت به مجلس دیده می‌شود.

ما در فضای کشور اصرار داریم بگوییم که کار نماینده قانون‌گذاری و نظارت است و از طرفی این مسئله که نماینده مجبور است به شهرستان خود و خدماتی که نسبت به آنجا برده پاسخگو باشد، بی اطلاعیم.

تجربه ما در اندیشکده حکمرانی شریف به ما نشان داد بیشتر از مشاوره در حوزه قوانین و لوایح، پرداختن به فرایندهای مجلس است که اهمیت دارد. ما شاهدیم که در دوره‌های مختلف مشکلات و مسائل تکراری به وجود می‌آید. ما در مورد حدود ورود مجلس به بودجه ریزی در همه مجالس شاهد مشکل و چالش بوده‌ایم. در بحث قانون گذاری با تورم و تنقیح قوانین مشکل داریم».

راه مشخصی برای ورود اندیشکده‌ها به مجلس وجود ندارد

مرادی اسلامی در ادامه توضیح داد: «فرایند سازمانی بخصوصی برای ورود اندیشکده‌ها به مجلس وجود ندارد. حتی اگر از کارکنان مرکزپژوهش‎‌های مجلس در مورد حضورشان در جلسات کمیسیون‌های مختلف بپرسید، در جوابتان می‌گویند: حتی اجازه روشن کردن یک میکروفون هم به ایشان ندادند.

خیلی از اندیشکده‌هایی که قصد ورود به مجلس را دارند، آگاهی لازم و کافی را از آن فضا ندارند. بسیار کم هستند کسانی که سال‌ها رفت و آمد با بهارستان را تجربه کرده باشند و بتوانند بین آن چیزی که در کتاب‌ها خوانده‌اند و افکاری که دارند با واقعیت مجلس ارتباط برقرار کنند. یعنی یکی از ضعف‌های موجود، ضعف خود اندیشکده‌ها است که در زمینه پارلمان از تخصص لازم برخوردار نیستند.

بحث دیگری هم در باب رقابتی است که متاسفانه شکل می‌گیرد. برای مثال، مرکزپژوهش‌ها و کمیسیون‌ها باید خود را کارآفرین ببینند نه عامل. اگر خود را کارفرما ببینند، فضا برای فعالیت اندیشکده‌ها باز می‌شوند؛ اما زمانی که خود را عامل ببینند، خود را نهادی موازی با اندیشکده‌ها در نظر می‌گیرند».

مجلس کار بلند مدت می‌طلبد

پیش بردن طرح در مجلس اصلا کار راحتی محسوب نمی‌شود. برای مثال، اندیشکده حکمرانی شریف از سال 96 برای اصلاح نظام انتخابات تلاش می‌کرد و توافق هم روی تناسبی شدن نظام انتخابات بود. حالا با تغییرات مجلس پیشین و مجلس حاضر ایده‌های مختلفی بیان شد. با همه مشکلاتی که پیش آمد، در نهایت این قانون بعد از 6 سال تصویب شد. این یعنی کار اندیشکده‌ای در مجلس برای کسانی است که اهل کار بلند مدت هستند. اینطور نیست که یک ایده‌ای به ذهن گروهی برسد و فکر کنند که هر چه سریع‌تر می‌توانند کار خود را پیش ببرند.

برای دریافت فایل صوتی گفتگو بر روی لینک زیر کلیک کنید:

رادیو گفتگو