نگاه سنتی امنیتی باید اصلاح شود

معاون وزیر علوم و دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران: کنفرانس عمومی چهل‌ودوم یونسکو فرصت مناسبی برای حضور پررنگ و فعال جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های بین‌المللی و دیپلماسی علمی و فرهنگی بود

به گزارش روابط عمومی اندیشکده حکمرانی شریف، رویداد «توقف در چهارراه فرهنگ جهانی؛ بررسی چهل‌ودومین کنفرانس عمومی یونسکو (نوامبر 2022-  پاریس)» با حضور دکتر علی اکبر متکان، معاون وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و دبیر کمیسیون ملی یونسکو- ایران، دکتر پیمان صالحی، معاون پژوهشی وزارت عتف، دکتر احمد جلالی سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در یونسکو، خانم رزانا جاناندره، نماینده دفتر یونسکو در ایران، دکتر فواد ایزدی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و دکتر محمدصادق امامیان، عضو هیئت علمی دانشگاه امیرکبیر، روز دوشنبه، نهم بهمن ماه 1402، در سالن همایش دکتر روستاآزاد اندیشکده حکمرانی شریف برگزار شد.

خوشبختانه امسال در چهل‌و‌دومین کنفرانس عمومی یونسکو دستاوردهای خوبی داشتیم و اعضای هیئت اعزامی بر مبنای تفکر علمی و منطقی و منبطق بر فرمایشات مقام معظم رهبری از سیاست‌های کشور در بالاترین رکن یونسکو دفاع کردند

در بخش ابتدایی نشست، دکتر علی اکبر متکان به معرفی دقیق سازمان جهانی یونسکو و الزامات نمایندگان کشورها در این سازمان جهانی پرداخت و گفت: یونسکو متشکل از 194 دولت عضو است که توسط شورای اجرایی و کنفرانس عمومی مدیریت می‌شود و دبیرخانه یونسکو که توسط دبیرکل آن اداره می‌شود، وظیفه اجرای تصمیمات این دو نهاد را بر عهده دارد.

وی با اشاره به تاسیس کمیسیون ملی یونسکو ایران در سال ۱۳۲۷ و سابقه طولانی آن گفت: ما در کمیسیون ملی یونسکو از چندین ماه پیش از شروع کنفرانس عمومی جلسات متعددی را با روسای کمیته‌های آموزش، علوم طبیعی، علوم اجتماعی و انسانی، فرهنگ و ارتباطات و اطلاعات تشکیل دادیم که موضوعات مختلف مرتبط با کنفرانس عمومی در آن‌ها تحلیل و بررسی شد و همین امر زمینه‌ساز موفقیت در کنفرانس عمومی امسال شد.

دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو ضمن اشاره به سخنرانی نمایندگان جمهوری اسلامی ایران در کمیته‌های تخصصی افزود: نمایندگان ما از جمله دکتر صالحی سخنرانی خوبی داشتند و بعد از ایشان نماینده آمریکا سخنرانی کرد که بدون توجه به متن مکتوب خود، به سخنان ایشان پاسخ داد و یا می‌توان به سخنرانی دکتر امامیان در کمیته ارتباطات و اطلاعات اشاره کرد که بحث‌هایی جدی در خصوص حاکمیت رسانه‌ای و دیجیتال مطرح نمودند که با واکنش مثبت نمایندگان سایر کشورها روبرو شد.

یونسکو زمین بازی کشورهای جهان سوم نیز هست

در ادامه دکتر احمد جلالی، سفیر سابق ایران در یونسکو ضمن اشاره به عدم آشناییت بسیاری از مسئولین با ظرفیت‌های این نهاد، به تاریخچه فعالیت جهموری اسلامی ایران در این نهاد پرداخت و  گفت: ایران در اولین سال‌های تشکیل یونسکو به آن پیوست و چند سال پیش، در مکاتبه‌ای که با مدیرکل یونسکو داشتم، به من می‌گفت که شما در کاهش و برطرف‌سازی چالش‌های بین سه نهاد ذیل یونسکو موفق بودید.

وی با اشاره به مخالفت قدرت‌های جهانی با رویه فعلی یونسکو افزود: من معتقدم اگر قرار بود یونسکو در شرایط فعلی تاسیس شود، این اتفاق نمی‌افتاد. یونسکو در اثر شرایطی که جنگ جهانی دوم به وجود آورد و شوکی که بر اروپا وارد ساخت، تاسیس شد اندیشمندان جهانی پس از کشته شدن میلیون‌ها انسان به دنبال این ایده بودند که اساساً جلوی اندیشیدن به جنگ را در اذهان بگیرند. بند اول اساس نامه یونسکو به این مسئله اشاره دارد که صلح بر اساس منافع سیاسی و اقتصادی پایدار نیست. صلحی پایدار است که بر اساس اشتراکات نظری و اخلاقی باشد. دو کشور آمریکا و انگلیس از یونسکو خوششان نمی‌آید و آمریکا دو بار تا به حال از یونسکو خارج شده‌است. انگلیس هم همزمان با آمریکا این کار را کرد و خروج این دو کشور ۱۷ سال طول کشید. اعتراضشان هم این بود که بودجه اصلی این سازمان را ما فراهم می‌کنیم، اما علیه منافع ما و به سود منافع کشورهای جهان سوم رفتار می‌کند.

تلاش یونسکو در راستای رساندن کشورها به توسعه پایدار است

خانم رزانا جیاناندریا، نماینده دفتر یونسکو در ایران به توضیح مواضع سازمان جهانی یونسکو و تقدیر از کمیسیون ملی یونسکو ایران پرداخت و بیان داشت: از نظر یونسکو، این بسیار مهم است که کمیسیون‌های ملی یونسکو، از جمعیت‌های روشنفکر و علمی و نهادهای مردمی حمایت کنند. همزمان کمیسیون‌های ملی با پیشبرد برنامه‌ها و حضور و فعالیت، به حفظ صلح و ثبات و امنیت کمک می‌کنند.

جیاناندریا تاکید کرد: فرهنگ، مرکزیت فعالیت‌های یونسکو در راستای ارتقای انسجام اجتماعی، ارزش‌های انسانی و درک متقابل است. یونسکو با بهره‌گیری از کنوانسیون‌های فرهنگی خود، به‌ویژه کنوانسیون میراث جهانی و میراث فرهنگی ناملموس و همکاری در موضوعات متعدد فرهنگی، هنری و میراثی، از مشارکت‌های بین‌المللی حمایت می‌کند و در خصوص ارتباطات و اطلاعات نیز سازمان، میراث مکتوب مشترکمان را ترویج می‌کند و در جوامع فراگیر آگاهی ایجاد می‌کند که دسترسی جهانی به اطلاعات دارند و از فناوری‌های دیجیتال به گونه نوآورانه بهره می‌برند. همچنین در حوزه علوم اجتماعی و انسانی، یونسکو با حمایت از جوامع مختلف در رویارویی با چالش‌های معاصر از طریق ورزش، اخلاق و ابتکارات ترویج انسجام اجتماعی، ماموریتی انسان‌محور را غنا می‌بخشد.

پنل تخصصی حکمرانی در عمل با موضوع بررسی چهل‌ودومین کنفرانس عمومی یونسکو برگزار شد 

پس از سخنرانی‌های آغازین، پنل تخصصی حکمرانی در عمل با موضوع بررسی چهل‌ودومین کنفرانس عمومی یونسکو برگزار شد که در آن، دکتر علی‌اکبر متکان، معاون وزیر و دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران، دکتر احمد جلالی سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در یونسکو، دکتر پیمان صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم تحقیقات و فناوری، دکتر فواد ایزدی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و دکتر محمدصادق امامیان، عضو هیئت علمی دانشگاه امیرکبیر به بحث و تبادل نظر درباره چهل‌ودومین کنفرانس عمومی یونسکو که در نوامبر 2023 و در مقر اصلی یونسکو در شهر پاریس برگزار گردید پرداختند.

آیا با مشارکت در سازمان‌هایی همچون یونسکو اتلاف وقت کرده‌ایم یا این سازمان‌های جهانی ظرفیت برطرف‌کردن مشکلات را دارند؟

در ابتدای نشست بررسی چهل‌ودومین کنفرانس عمومی یونسکو، دکتر سید محمدصادق امامیان، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر و مدیر نشست، ضمن تأکید بر لزوم نقش‌آفرینی در عرصه‌های بین‌المللی، کنش‌گری در سازمان‌های جهانی مانند یونسکو را به‌منظور افزایش قدرت دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران مهم دانست و اظهار کرد: باید از سازمان‌های بین‌المللی به‌عنوان یک بستر و ظرفیتی برای نمایش قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران استفاده نمود. وی با تأکید بر اهمیت نقش ارتباطی سازمان‌هایی همچون کمیسیون ملی یونسکو، هم‌افزایی دستگاه‌های مختلف به‌منظور تسهیل‌گری تعامل جامعه نخبگانی با سازمان‌های بین‌المللی را از ملزومات کنش‌گری فعال جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های بین‌المللی از جمله یونسکو دانست.

قدر جایگاه علمی کشور و ارزش دیپلماسی علمی را نمی‌دانیم

دکتر پیمان صالحی، معاون پژوهشی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: ما در کشورمان کمتر در حوزه بین الملل از دیپلماسی علم و فناوری استفاده کرده‌ایم. ما در پنج برنامه اصلی وزیر علوم، یک برنامه داریم که آن دیپلماسی علمی است. در بین کشورهای اسلامی، در زمینه علم از همه جلو تر هستیم، ولی کمترین استفاده را از این حوزه می‌کنیم. در سال ۲۰۲۲، دانشمندان ایرانی ۸۰ هزار مقاله علمی به ثبت رسانده‌اند. در اوج تحریم، ۳۸ درصد این انتشارات علمی با همکاری بین المللی است. وی ضمن اشاره به لزوم هم‌افزایی دستگاه‌های مختلف افزود: اشخاص و سازمان‌های دیگری باید درکنار وزارت خارجه کمک کنند تا ما از این ظرفیت‌هایمان در عرصه بین‌المللی استفاده کنیم.

معاون پژوهشی وزارت عتف ضمن اشاره به مشکلات و تحریم‌های خارجی گفت: ما تحریم خارجی داریم، اما نکته مهم دیگر در عرصه داخلی و نگاه بیش از اندازه سیاسی و امنیتی به مسائل علمیست. لزومی ندارد به این مسائل تا این حد نگاه سیاسی و امنیتی وجود داشته باشد. وی با تاکید بر اینکه در تعاملات علمی نباید جنبه سیاسی و امنیتی محدود‌کننده باشد افزود: کشور ما با تحریم روبرو است و تحریم خارجی بی‌تردید تاثیرگذار است، ولی ما باید در همین بحران، تسهیل رفت‌و‌آمد نخبگان علمی را فراهم کنیم و پیشانی علمی کشورمان را به دست عالمان بسپاریم.

سازمان‌های بین المللی جای شعار دادن نیست

دکتر فواد ایزدی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با تاکید بر نگاه فرصت محور نسبت به یونسکو گفت: بعد از جنگ جهانی دوم، کشورهای قدرتمند برای حفظ سلطه خود قصد داشتند در کنار داشتن قدرت سخت، از قدرت نرم هم استفاده کنند و این باعث شکل‌گیری سازمان‌هایی مثل یونسکو شد. البته که این نگاه موفق نشد و علت مشکل داشتن ابرقدرت‌ها با این سازمان هم همین است. ما می‌توانیم یا نگاه تهدیدمحور داشته باشیم یا نگاه فرصت‌محور. نگاه تهدیدمحور ثمری برای ما ندارد و اینکه ما بخواهیم با شعارهای انقلابی به نحوی برخورد کنیم که از فرصت‌های موجود در این سازمان‌های بین‌المللی دور شویم، کار درستی نیست. نگاه باید فرصت محور باشد. اگر در یونسکو که نمایندگان فرهیخته معرفی می‌شوند نتوانیم با این اشخاص فرهیخته بین‌المللی ایده‌هایمان را به اشتراک بگذاریم، قطعا در محیط‌های سیاسی و دیگر محیط‌ها هم نخواهیم توانست. یونسکو فرصت خوبی است و باید از این فرصت استفاده کرد که البته اینکار بلدی می‌خواهد.

نگاه سنتی امنیتی باید اصلاح شود

در انتها، دکتر علی‌اکبر متکان با اشاره به اینکه مسائل امنیتی به شدت مسائلی جدی تلقی می‌شوند، اظهار داشت: هیچ کشوری مسائل امنیتی را شوخی نمی‌گیرد. مشکل ما افراط و تفریطی است که در کشور صورت می‌گیرد. قالب مسائل امنیتی با نگاه سنتی بررسی می‌شود. فضای مجازی و پلتفرم‌های دیجیتال رشد کرده، اما روش‌های ما برای نظارت‌های امنیتی، روش‌های سنتی است و این روش‌ها نمی‌تواند بازدارنده باشد و جز ایجاد سوءتفاهم و مشکل، نتیجه‌ای ندارد. یونسکو در ایران، مجری نیست، اما فعالیت تسهیل کننده دارد. امیدواریم یونسکو به نحوی شناخته شود که عواید آن نه تنها خواص، بلکه عوام را هم دربر گیرد.

لازم به ذکر است در این نشست، معاونان و مدیران کمیسیون ملی یونسکو و برخی از رؤسای مراکز مقوله دوم یونسکو و تنی چند از صاحب‌نظران حوزه یونسکو و کارشناسان نیز حضور داشتند.