جلسه هفدهم و هجدهم حلقه پژوهشی گروه اقتصاد سیاسی: لزوم بررسی شبکه قدرت و ثروت منطقه و نقش اساسی نهاد دین در این شبکه

شاید به دلیل محور بودن مردمان منطقه ما در تاریخ تمدّن بوده، شاید به دلیل پذیرشِ بیشترِ حرف حق و قابل اتّکا تر بودنشان برای پیاده‌سازی سنن الهی بوده، شاید به خاطر ضعف بیشتر و نیاز شدیدترشان به هدایت الهی بوده، شاید به علّت خصوصیات جامعه‌شناسی دیگر بوده، و ممکن است به هزار توجیه دیگر بوده باشد؛ به هر دلیلی بوده باشد و هر وجهی داشته باشد، به‌هرحال آنچه در تاریخ ثبت‌شده این است که خداوند بیشترین تعداد پیامبران خویش را برای مردمان این منطقه فرستاده و «دین» و «مذهب» در تمامی طول تاریخ مهم‌ترین و اثرگذارترین عامل در حوادث و تحوّلات منطقه ما بوده است و هنوز هم که هنوز است باوجود به حضیض رسیدنِ نقش دین در تمدّن سیطره‌جوی غربی، این عامل نه‌تنها نقش خود را در این منطقه از دست نداده است، بلکه پررنگ‌تر هم شده است!

با توجّه به پیچیده شدن روابط در دنیای جدید، راهبرد دادن حتّی در سطح ملّی و بین‌المللی هم نیاز شدیدی به فهم راهبردی منطقه دارد، و آینده‌پژوهی و راهبرد دهی در این زمینه، بدون توجّه به زمینه‌های مذهبی به‌هیچ‌وجه ممکن نیست. ازاین‌روست که می‌بینیم اندیشکده‌های مطرح دنیا شعبه‌های قوی‌ای مخصوص به منطقه ایجاد کرده‌اند و تلاش شایان توجهی برای فهم مؤلفه‌های مذهبی دارند ازجمله کارنگی بیروت، بروکینگز دوحه، فردریش ایبرت استانبول و امّان و ….. اگر شبکه‌های قدرت و ثروت را در تمام دنیا از مؤثرترین بازیگران صحنه خلقت بدانیم، در منطقه ما هم این مطلب صادق است با این تبصره که این شبکه‌ها پیوند وثیقی با نهاد دین خورده‌اند و یا این قدرت و ثروت را از همین نهاد دین و وجهه دینی‌شان به عاریت گرفته‌اند و یا برای حفظ قدرت و ثروتشان مجبور شده‌اند که خود را به نهاد دین گره بزنند. بدون فهم پیچیدگی‌های زیستِ مذهبی در جوامع منطقه، فهم ما از منطقه و درنتیجه راهبردهای ما حتّی در سطح ملّی و بین‌المللی هم ناقص بوده و راه به‌جایی نخواهد برد.

ازاین‌رو برای فهم بهتر شبکه‌های قدرت و ثروت منطقه و علی‌الخصوص ارتباط نهاد دین با آن‌ها، در جلسهٔ هفدهم و هجدهم حلقه پژوهشی گروه اقتصاد سیاسی، حجت‌الاسلام تجریشی، مسئول اندیشکده حوزوی مرصاد، مطالبی پیرامون لزوم بررسی شبکه قدرت و ثروت منطقه و نقش اساسی نهاد دین در این شبکه را بیان کردند و در ادامه به معرفی جریان‌های اصلی منطقه ازجمله سلفی‌ها، نوسلفی‌ها، جهادی‌ها، سنتی‌ها، جریان روشنفکری و صوفی و روند تاریخی آن‌ها پرداختند.

در انتهای جلسه وضعیت کنونی کشورهای مختلف منطقه و چگونگی نفوذ جریان‌های مختلف در آن‌ها و راهبردهای جمهوری اسلامی ایران در قبال آن‌ها به بحث و بررسی گذاشته شد.